چرا بیشتر هنر آموزان آواز مشکل صدا سازی دارند؟
چرا بیشتر هنر آموزان آواز مشکل صدا سازی دارند؟
امیر مسعود امیری از جمله حاضران در نشست نقدو بررسی ردیف‌نی استاد حسن کسایی بود که به همراه فرزندان آن استاد به این مراسم آمدند. با او درباره آواز اصفهان و تجربه‌هایش گفت وگویی کرده‌ایم که می‌خوانید
امیر مسعود امیری پیش از این هم در تهران با برخی از افراد وگروه‌های شناخته شده کنسرت‌هایی را برگزار کرده بود که از جمله آنها می‌توان به کنسرت او با گروه درویش به سرپرستی استاد رضا شفیعیان اشاره کرد. اخیرا آلبومی با آواز او به آهنگسازی و سرپرستی مسعود میرزایی با عنوان باغ من و بهار من به بازار موسیقی عرضه شده است که از نکات مهم این آلبوم شیوه آوازی آقای امیری با همان سبک و شیوه مکتب آوازی اصفهان است. امیری هم اینک در حال همکاری مشترکی با کیوان ساکت است که اثری سمفونیک به شمار می رود.با او درباره کار موسیقی و وضعیت موسیقی آوازی در اصفهان و مکتب اصفهان گفت وگویی کرده‌ایم که از نظر شما گرامیان می‌گذرد.
ابتدا از چگونگی علاقه‌مندی خود به موسیقی و آواز بگویید؟
فرهنگ شنیداری در خانواده ما قابل توجه بود و از هر نوع موسیقی بهترینش شنیده می‌شد. حس و حال خواندن آواز و تصانیف قدیمی از همان دوران کودکی در من بیدار شد و در مقطع تحصیلی به اقامه اذان - تلاوت قرآن کریم و خواندن سرودهای ملی میهنی می‌پرداختم و مورد تشویق دوستان و صاحبنظران قرار می‌گرفتم. راهنمای درست و اول بنده استاد حسن کسایی بودند که بنده را به سوی کلاس آواز شاگرد ارشدشان جناب آقای سعیدی فرستادند.
آواز را نزد چه استادانی فرا گرفتید؟
آقایان شاهزیدی و سعیدی در اصفهان و در تهران نزد دکتر حسین عمومی و آموختن آواز کلاسیک و شیوه تنفس صحیح را نزد مرحوم استاد احمد پارسی که از تحصیل کرده‌های آواز اپرا در ایتالیا بودند و جنابان (ژاسمن مارتورل) و (پیروسپینارد) آواز کلاسیک صداسازی - اپرا و تنفس صحیح که به سفارش و صلاحدید استاد حسین علیزاده خدمت ایشان رسیدم و به مدت 2 سال خوشه‌چین خرمن پربرکت استاد حسین علیزاده نیز در خصوص تئوری موسیقی به همراهی ساز و آواز بوده‌ام و افتخار اجرای همخوانی در گروه هم آوایان به سرپرستی ایشان در سال 1380 را داشتم. و به مدت 3 سال نزد استاد محمد رضا لطفی تحلیل ردیف را آموختم و باز همراهی ساز و آواز به مدت 4 سال به عنوان معلم آواز در مکتب خانه میرزاعبدالله افتخار خدمت داشتم.
آیا علاوه بر درس حضوری استاد و ردیف‌های مکتب اصفهان، از ردیف‌های دیگر هم بهره برده‌اید؟
اساتیدی همچون نورالدین رضوی سروستانی ، عبدالله خان دوامی ، محمد رضا شجریان و نواختن ردیف میرزا عبدالله با سه تار
نظر شما درباره آواز مکتب اصفهان چیست و این آواز چه ویژگی‌هایی دارد؟
یکی ازشاخص‌ترین مکاتب آوازی است و با دقت در تمام زوایای مینیاتوری این مکتب می‌توان به وجوه حیرت‌انگیز آن پی برد که از جمله‌آنها می‌توان به 1: تنوع تحریر 2: استفاده‌نکردن از تحریرهای ساده و غیر هنری 3: ادای صحیح شعر 4: مناسب‌خوانی 5: نداشتن تحریر بی‌جا در شعر 6: استفاده زیاد از تحریرهای افلاکی در زیر و رو 7: مرصح‌خوانی 8: تلفیق درست شعر و موسیقی 9: استفاده از متای صیافی (تناسب سینه و سر) و ...
آموزش آواز درتهران
با توجه به این که بسیاری تاج،ادیب و طاهرزاده را در زمره مکتب آوازی اصفهان می‌دانند، اما در عمل نوع خواندن این سه تن تفاوت دارد. به نظر شما نماینده واقعی مکتب آوازی اصفهان کدام یک از این سه تن است و چرا؟
هر سه نفر، چه را که هر سه در کرسی استادی قرار دارند. فقط تفاوت‌ها در مخراج صداست. طاهرزاده از منطقه سر استفاده کرده است و نمونه‌هایی از ردیف را به همراه ساز استاد برومند بعد از بیماری سرطان حنجره خوانده‌اند که به علت کهولت و بیماری در منطقه بم اجرا شده است ولی عمده خوانندگی ایشان چپ کوک بوده است.تاج بسیار خاص و پرقدرت همان مایه‌ها را با تلفیق سینه و سر اجرا کرده است که بسیار دشوار و شاید غیرقابل تکرار باشد چون صدا بسیار خاص بوده است، ولی نمونه‌های بم و دو دانگ از ایشان سراغ نداریم ولی کسی به گرمی و لطافت ادیب مایه دو دانگ را در دوره سوم حیات خویش نخوانده است که بسیار قابل تعمق است. هر خواننده‌ای با هر منطقه صوتی می‌تواند الگوهای خوبی جهت تقلید و تمرین داشته باشد و اگر شخصی با داشتن صدای کامل (یعنی بم ، وسط و اوج) اصول صداسازی را بیاموزد و بسیار صحیح اصول تنفس را بداند و از هر سه استفاده نماید، آنوقت می‌توان یک صدای واحد از این مکتب مثال زد.
آموزش آواز در اصفهان اکنون در چه وضعیتی است؟
آواز خواندن در اصفهان هم اکنون توسط شاگردان استاد تاج تدریس می‌شود ولی ردیف مدونی تدریس نمی‌شود و به کیفیت خاصی بهاداده می‌شود که قابل توجیح نبوده و کمیت هم بکلی از بین رفته. یعنی بطور مثال هنرجویی در اصفهان بیش از ده گوشه در دستگاه ماهور نمی‌داند.
از چه زمانی به صرافت انتشار آلبوم یاد‌شده افتادید؟
انتشار آلبوم از دیرباز جزء اهداف اینجانب بوده است و هنرمندان این مجموعه اکثرا از دوستان دوران کودکی بنده هستند و هم اکنون نیز مشغول ضبط کلیپ هستم و تهیه آلبومی دیگر که انشاءالله برای بهار سال 1391 منتشر خواهد شد. آنچه تا قبل از این سی دی موضوع فعالیت بنده بود، کنسرت و تدریس آواز بوده است.
به نظر می‌رسد آهنگساز سخت تحت تاثیر کارهای استاد زنده یاد پرویز مشکاتیان اند ، شما هم اینگونه فکر نمی‌کنید؟
البته اگر کمی تخصصی‌تر به قضیه نگاه شود، مشخص می‌شود که آقای میرزایی ظرافت‌هایی خاص و بیانی متفاوت نیز در اجرای موسیقی از خود دارا میباشند چه در ساخت و تنظیم آهنگ و چه در بخش تکنوازی و جواب آواز!
وضعیت موسیقی سنتی و اجراهای آن در اصفهان چگونه است؟
از آنجا که از قدیم الایام اصفهان را مهد هنر می‌نامیدند، انتظار بیش از اینست اما متاسفانه بسیار ضعیف و بیشتر به اجراهای خصوصی بسنده می‌شود!!
از مشکلات تدریس آواز در اصفهان بگویید؟
اگر بخواهم این مشکلات را دسته‌بندی کنم باید بگویم1. ردیف مدونی تدریس نمی‌شود 2: سرعت آواز و تحریرها بسیار کم است 3: اکثر هنرجویان با نواختن ساز بیگانه‌اند 4: به طور یقین حدود 90 درصد هنرجویان دچار مشکلات اخراج صدا از محیط دهان هستند 5: دیکلاماسیون و دقت بیش از اندازه به ادای شعر، موسیقی آوازی را کم رنگ کرده است 6: صداها دارای معایبی همچون زاویه بی‌صدا - استفاده بی‌جا از لب و زبان - نبودن موقعیت صدای سر در آنها - استفاده از سخت کام جهت طنین صدا و ندانستن و نشناختن نرم کام و ...
آیا از مرحوم تاج ردیف مدونی در آواز وجوددارد ، یا اینکه همین آوازهای موجود است؟
خیر. گویا استاد تاج ردیف آوازی را با معرفی گوشه‌ها و همراهی ساز استاد حسن کسایی و جلیل شهناز در رادیو اصفهان ضبط کرده بودند اما آنچه از این ردیف در دسترس هنرمندان و هنر دوستان قرار دارد، یک آواز ابوعطاست که بسیار پر محتواست.
با توجه به اینکه چهره‌هایی چون مرحوم حسین عمومی هم در آواز شیوه اصفهان کار کرده بودند آیا ایشان و یا آقای سعیدی و آقای شاهزیدی تا به امروز در صدد ضبط و ثبت ردیف آوازی با شیوه آواز اصفهان بر نیامده‌اند؟
خیر. ایشان اعتقادی به ردیف‌خوانی ندارند و مبحث اصلی تدریس این استاد خواندن آواز به صورت فراردیفی و بداهه می‌باشد.
... و سخن آخر؟
آنچه امروز مشکل اساسی صدا و خوانندگی است نداشتن اصول تربیت صداست که به مواردی از این گونه اشاره کردم و باید هر شخصی صدای واقعی خویش را پیدا کند و از جلد خوانندگان دیگر درآید و آن میسر نمی شود مگر با تحقیق و تمرین.
انشالله کتابی در دست چاپ دارم که در آن به تمام معایب صداها اشاره شده است و صداهایی از قبل و اکنون تجزیه و تحلیل گردیده است و تمرین‌های مناسبی جهت کشف صدای میانی (تلفیق درست سینه و سر) در آن گنجانده شده است و تمریناتی جهت تمرین بر روی تحریرهای اساسی آواز ایرانی که شاید چاره ساز اندکی از مشکلات صدا و خوانندگی باشد.
آنچه امروز از اکثر خوانندگان می شنوید استفاده لهجه‌گونه از فک و لب‌هاست که خود بوجود آورنده لحن و لهجه‌های مناطق مختلف شده است و به صورتی مصنوعی و لوس در آواز امروز عادت شنیده‌های ما شده است.
به نظر این حقیر هر خواننده‌ای باید شخصیت و قدرت و اندازه صدای خود را پیدا کند و به دنبال آموزش ردیف و خواندن تصانیف برود. عرایضم را با بیتی از حکیم طوس به پایان می‌رسانم.
از اول باید که دانی درست
سر مایه ی گوهران از نخست