آموزشگاه موسیقی در اصفهان     کلاس آموزش گیتار در اصفهان   گروه موسیقی در اصفهان

آواز افشاری

آواز افشاری

دامن دوست به صد خون دل افتاد به دست
به فسوسی که کند خصم رها نتوان کرد
* * *
نظر پاک تواند رخ جانان دیدن
که در آیینه نظر جز به صفا نتوان کرد
* * *
 مشکل عشق نه در حوصله دانش ماست
حل این نکته بدین فکر خطا نتوان کرد
* * *
 من چه گویم که تو را نازکی طبع لطیف
تا به حدیست که آهسته دعا نتوان کرد
* * *
 به جز ابروی تو محراب دل حافظ نیست
طاعت غیر تو در مذهب ما نتوان کرد

در ادامه بررسی دستگاهها و آوازهای اصیل ایرانی از لحاظ حس و حال و زمان مناسب آنها می پردازیم به آواز افشاری. آواز افشاری از مشتقات دستگاه شور بوده و شامل گوشه های درآمد , نهیب , مویه , عراق , مسیح , مثنوی , صدری , صبری , قرایی , زنگنه و ... میباشد.

 در مورد احساس آواز افشاری شاید بتوان گفت که این آواز ، آواز مناجات و راز و نیاز با معبود یگانه میباشد. افشاری آوازی حزن انگیز و غمگین (همانند حزنی که در آواز دشتی وجود دارد ) محسوب نمیشود بلکه نوعی تأمل در محتوای درونی این آواز وجود دارد که انسان را به فکر وا می دارد و شاید به همین دلیل از این آواز برای خواندن مناجات استفاده میشود. آواز افشاری معمولاٌ هنگام صبح اجرا میشود اما هنگام غروب نیز میتوان آنرا اجرا کرد .

 اما نکته ای که باید هنگام اجرای آواز افشاری رعایت کرد خواندن گوشه مویه میباشد؛ همانطور که از نام این گوشه مشخص است (مویه یعنی گریه و زاری و نالیدن) هنگام صبح خواندن این گوشه در آواز مطلوب نیست اما اگر افشاری را هنگام غروب اجرا کردیم این گوشه مطلوب است که در آواز خوانده شود .

 آواز افشاری از لحاظ لحن آوازی به دستگاه نوا نزدیک می باشد و هنگام خواندن باید دقت شود که بی اختیار وارد دستگاه نوا نشد؛ البته فرود آواز افشاری آنرا کاملا از دستکاه نوا متمایز میکند. افشاری از مشکلترین آوازهای ایرانی دانست که اجرای آن نیازمند تسلط و اعتماد به نفس زیادی می باشد زیرا لحظه ای غفلت در هنگام اجرا سبب مشود که از افشاری خارج شده ضمن اینکه رساندن احساس این آواز به شنونده کار مشکلی میباشد.

 از این آواز برای خواندن تعزیه هم استفاده میشده خصوصا از گوشه عراق که اگر خواننده تبحر لازم را در هنگام اجرا داشته باشد میتواند شنونده را به وجد آورد و تحسین او را بر انگیزد. (معمولا رسم بر این است که میگویند *مستمع صاحب سخن را به وجد آورد* اما در آواز افشاری این صاحب سخن یا همان خواننده است که باید شنونده را به وجد آورد).

حتما شما آوازی را که توسط استاد شجریان اجرا شده و معمولا در ماه رمضان هنگام افطار(به همراه دعای ربنا )از رادیو و تلویزیون پخش میشد شنیده اید(این دهان بستی دهانی باز شد..... لب فرو بند از طعام و از ...)؛ این اثر جاودانه در آواز افشاری و در گوشه مشنوی اجرا شده که بیانگر حالت افشاری و راز و نیاز با خداوند یکتا میباشد.

 از آثاری که در مایه افشاری اجرا شده میتوان به موارد ذیل اشاره کرد:
1. آواز افشاری اثر زنده یاد استاد تاج اصفهانی در کاست " به اصفهان رو".
2. آواز افشاری اثر استاد شجریان در کاست "دل مجنون" و "انتظار دل". (یکی از زیباترین تصانیفی که در مایه افشاری اجرا شده.)
3. تصنیف رنگهای طبیعت {در گلستان از طبیعت بین چه سان گشته عیان اسرار پنهان... } (با صدای استاد تاج اصفهانی میباشد که شنیدن آن خالی از لطف نیست. این اثر در مجموعه 50 سال موسیقی ایران موجود است).

کلاس آواز در تهران

صدا چیست؟

صدا

در علم فیزیک، صدا ارتعاشی است که بعنوان موج های مکانیکی صوتی، فشار و تغییر مکان، در محیط های رسانا مثل هوا یا آب  گسترده میشود. در فیزیولوژی و روانشناسی، صدا شکل دریافت و ادراک شده ی این نوع امواج توسط مغز است. انسان ها قابلیت شنیدن امواج صدا با محدوده ی فرکانسی 20 تا 20 کیلو هرتز را دارند. صداهای بالای 20 کیلوهرتز فراصوت Ultrasound و صداهای کمتر از 20 هرتز فروصوت Infrasound نامیده میشوند. حیوانات دیگر محدوده شنوایی متفاوتی دارند.

 
علم اکوستیک

علم آکوستیک، علمی فراگیر میباشد که با بررسی موج های مکانیکی در گاز ها، مایعات و جامدات سروکار دارد و شامل ارتعاشات ، صدا، فراصوت و فروصوت میشود. دانشمندی که در زمینه ی آکوستیک کار میکند آکوستیشن (متخصص علم صدا) وکه فردی که در زمینه ی مهندسی صدا فعالیت میکند را مهندس صدا مینامند.

 
تعریف

برای صدا دو تعریف وجود دارد :

الف - صدا را بعنوان نوسانی در فشار ، سختی ،  تغییر مکان ذره ای ، شدت ذره ای و ... که در محیط هایی دارای نیروهای درونی مثل (چسبنده و ارتجاعی ) گسترش میابد و یا انطباق این نواسانات گسترده شده تعریف کرده اند.

ب - حساسیت شنوایی تحریک شده بوسیله ی ارتعاشاتی که در تعریف اول گفته شد.

 
فیزیک صوت

آزمایشی وجود دارد که بوسیله ی دو چنگال نوسان ساز تیونینگ  که معمولا فرکانس یکسانی دارند انجام میشود. به یکی از چنگال ها با چکشی پلاستیکی برخوردی صورت میگیرد. با اینکه چنگال تیونینگ دیگر مورد اصابت قرار نگرفته، واضحا تحت تاثیر ارتعاشات حاصل از تغییرات دوره ای در فشار و تراکم هوا، که با چنگال دیگر برخورد میکند قرار میگیرد و بین دو چنگال رزونانس اکوستیک ایجاد میشود. اما اگر تکه ای فلزی را روی چنگال قرار دهیم میبینیم که این اثر خفه میشود و تحرکات کاهش یافته و کمتر مشخص میشوند و ارتعاش به آن شکل که باید انجام نمیشود.

صوت میتواند در محیط هایی مثل هوا آب و جامدات  به شکل امواج طولی و همچنین عرضی در جامدات  منتشر شود. امواج صوتی بوسیله ی یک منبع صدا مانند دیافراگم مرتعش، اسپیکر های استریو و غیره تولید میشوند. منبع صدا ارتعاشاتی را در محیط اطراف تولید میکند. وقتی منبع به مرتعش کردن محیط ادامه میدهد این ارتعاشات با سرعت صوت از منبع گسترش پیدا میکند و امواج صوت را تشکیل میدهند. در فاصله ای مشخص از منبع فشار، شدت و جابجایی در محیط و در زمانهای مختلف متفاوت اند. فشار، شدت و تغییر مکان بصورت لحظه ای در فضا تغییر میکنند. در نظر داشته باشید که ذرات محیط با امواج صدا حرکت نمیکنند. این برای یک جامد بصورت ذاتی مشخص است و در مورد مایعات و گاز ها هم صدق میکند. (به این معنی که ارتعاش ذرات موجود در گاز یا مایع نوسانات را منتقل میکنند در حالی که موقعیت ذرات محیط در طول زمان تغییری نمیکند). در حین گسترش، امواج میتوانند بدست محیط منعکس ، منکسر یا تضعیف شوند.

 

رفتار گسترش صدا بطور معمول با سه عامل تحت تاثیر قرار میگیرد :

        ارتباطی پیچیده میان چگالی و فشار محیط. این رابطه تحت تاثیر دما ست و سرعت صوت در محیط را تعیین میکند.

        جنبش خود محیط. اگر محیط تحرک داشته باشد این حرکات ممکن است سرعت واقعی صوت را بسته به جهت حرکت کاهش یا افزایش دهد. برای مثال صدایی که در باد حرکت میکند، اگر صدا و باد در یک جهت باشند، صوت بوسیله ی باد سرعت گسترش خود را افزایش میدهد. اگر باد و صوت در جهت مخالف هم حرکت کنند سرعت باد باعث کاهش سرعت صوت میشود.

        ویسکوزیته ی محیط یا همان را روانی محیط. چسبندگی و ناروانی محیط سرعت تضعیف صوت را تعیین میکند. در بسیاری از محیط ها مانند هوا و یا آب بدلیل چسبنگی تضعیف صدا ناچیز می باشد. وقتی صوت در محیطی حرکت میکند که ویژگی های فیزیکی ثابتی ندارد ممکن است انکسار پیدا کند.( همگرا یا واگرا شود).

 

امواج صوتی ممکن است با استفاده از آینه های پارابولیک و وسایلی که صدا تولید میکنند مشاهده شوند. انرژی حمل شده بوسیله ی یک موج صوتی نوسان کننده، بین انرژی پتانسیل فشردگی اضافی (در صورت طولی بودن موج) یا جابجایی افقی کشش ماده (در صورت متقاطع بودن امواج) و انرژی جنبشی شتاب جابجایی ذرات محیط به جلو و عقب حرکت میکند.

 
اجزا و ویژگی های امواج صوتی

امواج صوتی اغلب بصورت ساده، امواج مسطح سینوسی توصیف میشوند که با این اجزاشناخته میشوند :

        فرکانس یا معکوس آن ، طول موج

        دامنه، فشار صدا یا شدت

        سرعت صوت

        جهت

شش راه تجربی مجزا برای تجزیه و تحلیل امواج صوتی وجود دارد که آنها: نواک (زیر و بمی) ، کشش یا ارزش زمانی، بلندی صدا، طنین Timbre، تکسچر یا بافت صوتی و موقعیت فضایی هستند.

 
نواک Pitch

نواک را بعنوان مقدار بم و زیر بودن یک صدا در نظرمیگیرند که ماهیت دوره ای و مکرر نوساناتی که صدا را میسازند نشان میدهد. برای صدا های ساده، نواک به فرکانس کمترین نوسان صدا( که آنرا هارمونیک بنیادی مینامند) اطلاق میشود. در مورد صدا های پیچیده ادراک نواک ممکن است تفاوت داشته باشد. گاهی اوقات افراد مختلف نواک های مختلفی را بر اساس تجربه شخصی خود از الگوهای صوتی بخصوص، برای یک صدای مشخص شناسایی میکنند. انتخاب یک نواک بخصوص با ازمایش  ناخودآگاهانه از نوسانات تعیین میشود که شامل فرکانس ها و تعادل میان آنها میشود. در این قضیه به تشخیص هارمونیک های محتمل توجه خاصی میشود. هر صدا روی زنجیره ای از نواک ها از پایین به بالا قرار میگیرد. برای مثال وایت نویز(نویزی که غیر عمدی در سرتاسر همه ی فرکانس ها بشکل مسطح قرار میگیرد) صدایی با نواک بالاتری نسبت به پیک نویزاست (نویزی غیر عمدی که بشکل مسطح روی اکتاو ها قرار میگیرد) در حالی که وایت نویز محتوی فرکانسی بالاتری دارد. تصویر1 نمونه ای از تشخیص گام را نشان میدهد. در حین فرایند شنیدن هر صدا را برای یک الگوی تکرار شونده تجزیه و تحلیل میکنند.

 
ارزش زمانی Duration

ارزش زمانی به مقدار طولانی یا کوتاه بودن یک صدا و سیگنال های آن طلقی می شود. و زمانی که عصب ها به صدا پاسخ می دهند مربوط میشود. ارزش زمانی یک صدا از زمانی که صدا اول تشخیص داده می شود تا وقتی که بعنوان صدایی تغییر داده شده یا متوقف شده شناسایی می شود به طول می انجامد.

گاهی اوقات ارزش زمانی مستقیما مربوط به مدت فیزیکی یک صوت نمی شود. برای مثال در یک محیط پر سرو صدا ، اصوات مقطع (صداهایی که قطع و وصل میشوند) ممکن است پیوسته بنظر بیایند چون پیام های پایان صدا بخاطر قطعی های بوجود آمده توسط صداهای دیگر موجود در پهنای باند، گم می شوند.این ممکن است در بررسی پیامهای تحریف شده مثل سیگنال های رادیویی که از دخالت امواج دیگر متاثر می شوند بسیار کاربردی باشد.

 
بلندی صدا Loudness

بلندی صدا به مقداربلندی و ملایمت یک صدا بازمی گردد و به تعداد کلی تحریکات عصب شنوایی در زمانهای دوره ای کوتاه مریوط می شود. به این معنی که در سیکل های کوتاه، صدایی بسیار کوتاه میتواند ملایم تر از یک صدای بلند تر بنظر برسد در حالی که هر دو در یک سطح شدت اجرا شده اند. ازحدود 200 ms به بعد دیگر این مورد صدق نمی کند و دیگر مدت صدا روی بلندی ظاهری صدا تاثیری ندارد. سیگنال های دارای بلندی صدای بیشتر فشار بیشتری را روی غشا بنیادی آورده و از این رو اعصاب بیشتری را تحریک کرده و سیگنال بلندی قویتری را تولید میکنند.

یک سیگنال پیچیده تر هم به همین صورت اعصاب بیشتری را برانگیخته و نسبت به صدایی ساده تر مثل موج سینوسی، بلندتر بنظر میرسد ( با دامنه موج یکسان).

 
طنین Timbre

طنین به معنای جنسیت صدا های مختلف است برای مثال صدای افتادن یک سنگ یا صدای یک مته، تن صدای یک آلت موسیقی یا کیفیت یک صدا و غیره. و ذهن نیمه خودآگاه، قادر به تشخیص هویت اصوات می باشد، برای مثال این صدای فلوت است. این هویت برپایه ی اطلاعات بدست آمده از تغییرات فرکانس ها، شلوغی، تغییرات نواک شناسایی می شود. نحوه ی تغییر یک صدا با گذر زمان بیشترین مقدار اطلاعات را برای تعیین هویت طنین صدا را فراهم میکند.

 
بافت صوتی Sonic Texture

بافت صوتی به تعداد منابع صدا و اثر متقابل آنها به هم مربوط میشود. کلمه ی بافت در این متن به دانش تفکیک اجزای اصوات برمیگردد. در موسیقی بافت اغلب بعنوان تفاوت میان هم صدایی، چند صدایی و تک صدایی شناخته می شود همچنین ممکن است به صدایی که صداهای موسیقیایی غیر سازی Cacophony اطلاق شود (مانند صدای محیط یک کافه) با این حال بافت به بیش از اینها مربوط می شود. بافت یک قطعه ی ارکستر، بخاطر تعداد متفاوت نوازندگان بسیار متفاوت نسبت به بافت یک ساز برس Brass می باشد. بافت صدای محیط یک بازار بدلیل تعداد گوناگون منابع صوتی بسیار از بافت محیط یک مدرسه متفاوت است.

 
موقعیت فضایی Spatial Location

موقعیت فضایی آگاهی قرارگیری یک صدا را در یک شرایط محیطی را نشان میدهد که شامل مکان قرارگیری یک صدا در هر دو سطح عمودی و افقی و ویژگی های یک محیط صوتی میشود. در یک بافت غلیظ ، ممکن است که چندین منبع صدا را با استفاده از ترکیبی از مکان فضایی و شناسایی طنین تشخیص داد. دلیل اصلی اینکه ما میتوانیم صدای یک فلوت در ارکستر را از صدای صحبت یک فرد در یک مهمانی را تشخیص دهیم هم همین است.

 
نویز Noise

نویز کلمه ایست که اغلب برای صداهای ناخواسته بکار میبرند. در علوم و مهندسی، نویز جزیی ناخواسته است که سیگنال مفیدی را مبهم میکند. به هرحال در ادراک صوت ممکن است از نویز برای شناسایی منبع یک صدا استفاده شود و همینطور بخشی مهم از ادراک طنین میباشد.

 
صدای فرگیر Soundscape

صدای فراگیر جزئی از محیط اکوستیک است که بوسیله ی انسانها قابل درک است. محیط آکوستیک مجموعه ای از تمام صداها( چه برای انسان قابل شنیدن باشد چه نه) در یک محیط مشخص بشکل پیراسته شده توسط محیط و قابل فهم برای انسان در شرایط محیطی اطراف می باشد.

آموزش آواز در تهران

آواز ابوعطا

آواز ابوعطا

آواز ابوعطا از مشتقات دستگاه شور بوده و شامل گوشه های درآمد ، سیخی ، امیری ، حجاز ، رامکلی ، حسن موسی ، یتیمک و... می باشد.
این آواز از جمله مردمی ترین و دلنشین ترین آواهای موسیقی ایران زمین میباشد که مورد پسند اکثر مردم قرار می گیرد.نزدیکی این آواز به دستگاه شور و آواز دشتی سبب میشود که به راحتی بتوان از این آواز وارد شور یا دشتی شد و به همین دلیل هنگام اجرای این آواز ؛ خواننده از قدرت مانور بالایی در اجرا برخوردار است.
از لحاظ احساسی این آواز تمایل کشیده شدن به سمت حزن و اندوه را دارد البته نه به اندازه آواز دشتی یا دستگاه سه گاه.درضمن همانطور که گفته شد این آواز مردمی میباشد و لحن اجرای آن به خصوص در گوشه های نظیر میگلی (meygoli) باید شبیه به لحن گفتار کوچه و بازار قدیم ایران داشته باشد و این اور بر شیرینی و دلنشینی این آواز می افزاید که امروزه متاسفانه این امر فراموش شده و کسی به سراغ آن نمیرود .
شاخصه اصلی این آواز را میتوان در آمد و پرده حجاز آن ذکر کردکه بسیاری از از گوشه های این آواز در این پرده میباشد که وجه تمایز اصلی این آواز دیگر نغمات ایرانیست. البته در آواز ابوعطا اکثر گوشه ها دلنشین میباشد مانند گوشه یتیمک که بسیار زیباست ودلنشین بودن یکی از ویژگیهای ممتاز این آواز است.
زمان مناسب جهت شنیدن آواز ابو عطا هنگام غروب و به خصوص در اواخر شب میباشد که در این هنگام بسیار دلنشین است.(البته باید به این نکته اشاره کرد که موسیقی ایرانی موسیقی لحظه هاست وبه حالت روحی خواننده و شنونده درآن لحظه بستگی دارد که چه نوع آوایی را انتخاب کند و این تقسیم بندی هایی که در اینجا ذکر میشود کلی و بر اساس درون مایه نواهای ایرانی مباشد.).
متاسفانه عدهای بر این باورند که اجرای اثری در آوازی مثل ابوعطا آسان است و همین امر موجب شده کیفیت آثاری که در این مایه اجرا می شود کاهش یابد؛ البته باید قبول کرد که اجرای اثری در دستگاهی مثل چهار گاه مشکل تر از اجرای اثری در ابوعطاست اما این به معنی آسان بودن آواز ابو عطا و دست کم گرفتن این مایه نمیباشد بلکه باید این نکته را در نظر گرفت که هر کدام از آوازها و دستکاه های ایرانی دارای ظرایف خاص خود میباشد که اگر از آن به سادگی عبور کنیم اثر ما هیچ ارزشی نداردو رعایت همین نکات و ظرایف است که یک اثر راجاودانه و ارزشمند می کند.

قدر مجموعه گل مرغ سحر داند و بس
 نه هر کو ورقی خواند معانی دانست

سنگ و گل را کند از یمن نظر لعل و عقیق
 هر که قدر نفس باد یمانی دانست

از آثاری که در مایه ابو عطا اجرا شده میتوان به موارد ذیل اشاره کرد:

1.آواز ابوعطا اثر استاد شجریان د رکاست "عشق داند" و "پیوند مهر"
2. آواز ابوعطا اثر استاد تاج اصفهانی در کاست "آتش دل"
3. آوازهایی که بانو قمر الملوک وزیری و همچنین ظلی در مایه ابو عطا اجرا کرده اند

آموزش آواز سنتی در تهران

آموزش تحریر در صدا

آموزش تحریر در صدا

لرزش یا تحریر در صدا به تکرار دو نت پشت سر هم اما با ظرافت خاصی میگویند.
مثلا خواندن نت A بعد از اون #A دوباره برگشتن به A و دوباره تکرار #A و به همین صورت تا جایی که نیاز باشد.
این کار با نرم افزار تیونر هم انجام مشود اما خوانندگان حرفه ای هرگز سمت نرم افزار نمیروند
چون در هنگام اجرای زنده و کنسرت نمیتواند به خوبی موزیک را اجرا نماید.

تحریر در آموزش خوانندگی نقش عمده ای دارد زیرا
در حقیقت میتوان گفت تحریر همان چیزی است که به موسیقی و آواز رنگ و لعاب میبخشد
و قطعه ای را که میخوانید اگر تحریر مناسبی داشته باشد دلنشین تر و موثر تر میکند.

کافیست با کمی دقت و تامل بر وجه تمایزات موسیقی ایران با سایر ملل نگاه کنیم
از جمله مهمترین این تفاوتها تحریر در موسیقی و آواز و تنوع آن در موسیقی اصیل ایرانی میباشد.
تحریر در واقع بالا رفتن و برگشتن یک یا چند نت بطور متناوب و متناسب است
که با سرعت انجام میشود و اختصاص به آواز دارد
و اجرای آن در ادوات موسیقی و سایر آلات بی معنی است و چندان خوشایند مزاج مخاطب نخواهد بود
و زیبایی آن زمانی شکوفا میشود که از حنجره خواننده تولید شود.

تحریر چون قایقی است که خواننده میتواند احساس و مهارت خود را در آن گذاشته
و در پهنه آهنگ روانه سازد.
هر چه خواننده مهارت اجرا در تحریر را داشته باشد
و با محاسبه و دقت آن را ایجاد نماید به همان اندازه میتواند موج احساس خود را به نمایش گذارد.

این مهارت نیز مانند برخی از مهارتهای دیگر در موسیقی ایرانی دو وجهی است
یعنی برخی افراد بطور فطری و ذاتی دارای حنجره ای خاص بوده
و میتوانند لرزشها و بالا و پایین ساختن نتها را با سرعتهای مختلف در صدای خود ایجاد نمایند
و هم میتوان بطور اکتسابی با تمرین و تلاش این مهارت را بدست آورد.
در مورد انواع تحریر در موسیقی ایران بحث بسیار است.

در بیان این مطلب همین بس که موسیقی ایرانی و آواز خوانی در سبکهای مختلف موسیقی ایران
زمین تحریر نقش عمده ای را ایفا میسازد و حذف آن از شکوه و جلال آن میکاهد.
حال به سراغ آموزش تمرین تحریر در صدا میرویم.

در مبحث آموزش آواز این تکنیک بر عکس آموزش کوتاهی که داره نیاز به تمرین زیادی داره.
برای اینکار باید دو نتی که خوندنشون براتون آسونه رو انتخاب کنید.
که ساده ترینشون هم همون نت لا و لا دیز هست .
ولی می تونه به سلیقه خودتون باشه که کدوم نت ها براتون ساده تر هستند.
ولی بهترین حالت خواندن نت های A و #A هستند که هر کدام ۵ تا ۶ بار در هر ثانیه تکرار شن.
که البته فعلا برای شروع لازم نیست در هر ثانیه ۶ تا ۶ بار تکرار کنید.

چگونگی آموزش تحریر در صدا در آموزشگاه موسیقی :

خب حالا نوبت به شروع تمرین میرسه ،
اول باید به صورت آروم و منظم صداتونو بین این دو نت تغییر بدید.
نیاز نیست سرعت رو فعلا بالا ببرید.
وقتی احساس کردید که با سرعت کم به خوبی میتونی اینکارو انجام بدید
سرعت رو یک پله بالا تر ببرید و به همین صورت تا جاییکه به نتیجه مطلوب دست پیدا کنید.
دقت کنید که تمام این مراحل نباید ظرف یک ساعت تمام بشه.
شاید باید روز ها تمرین کنید تا سرعتتون رو بتونید زیاد تر کنید.
شاید به نظر برسه که می تونید ظرف یکی دو ساعت به نتیجه برسید
ولی دقت داشته باشد که شاید بتونید همون موقع بهترین ویبریت رو داشته باشید
ولی در موقع مورد نیاز و موقع خوندن ترانه و ظبط یا اجرای زنده نمیتونید نتیجه مطلوب رو کسب کنید
مگر با تمرین های متداوم و پله پله.

آموزش آواز در تهران

عوامل موثر در آموزش و یادگیری درست موسیقی

عوامل موثر در آموزش و یادگیری درست موسیقی

در دنیای امروز که متخصصان در هر رشته، فن و هنری با بررسی و تجزیه و تحلیل فرایندی آموزشی امکان تصحیح و رشد کیفیت آموزشی را دارند، بدیهی است آموزش موسیقی نیز می تواند جزو یکی از اولویت های این گونه تحقیقات باشد. در این نوشته سعی بر آن است تا براساس تجربیات آموزشی نگارنده، عوامل موثر در آموزش درست موسیقی به طور کلی و به طور اخص در ایران بررسی شود.

قبل از ورود به بحث اصلی این نوشتار، ترجیح بر این بوده تا از تجربه ای یاد شود که از همنشینی و همصحبتی با استاد «حسن کسائی» (نی نواز شهیر معاصر) توسط نگارنده به دست آمده است.

«یک روز استاد کسائی مشغول قدم زدن در خیابانی در اصفهان بودند (سال ۱۳۷۴) که من به طور اتفاقی ایشان را دیده، جلو رفته و ذوق زده اجازه خواستم تا همراهی شان کنم. در راه ایشان برایم از موسیقی می گفتند و من هم مشتاقانه سوالات ذهنم را می پرسیدم. یکی از سوالاتم از استاد این بود: استاد امیدوارم از سوال من ناراحت نشوید، اما فکر می کنید چرا استاد حسن کسائی دومی به وجود نیامد!

استاد کسائی جوابشان این بود: اگر یک نفر دیگر در اصفهان به دنیا بیاید، در خانواده ای دقیقا مثل خانواده من بزرگ شود، فرم صورت و دهان و زبانش در نی زدن مثل من باشد، استادانی که من دیده ام را ببیند، تجربیات من را تکرار کند، شاید بتوانی مثل من شود.»

منظور از این جواب استاد کسائی، قطعا متوجه کردن نگارنده به عنوان هنرجویی مشتاق، به جزییات آموزش موسیقی بود. در این مقاله سعی بر این است تا موارد موثر در زمینه آموزشی موسیقی به طور کلی و به طور اخص با رویکرد مورد مطالعاتی (Case Study) آموزش موسیقی در ایران ارزیابی شود.

عوامل موثر در آموزش به طور کل و به خصوص در آموزش موسیقی، در دسته بندی های زیر قرار می گیرند:

۱- موارد مربوط به مدرس موسیقی؛
۲- موارد مربوط به هنرجوی موسیقی؛
۳- موارد مربوط به محیط آموزشی؛
۴- موارد مربوط به محیط زندگی هنرجو.

که در هر یک از این چهار شاخه اصلی، نیز زیرشاخه هایی مورد بحث قرار می گیرند.

۱- مدرس موسیقی

۱- سن و جنسیت مدرس؛
۲- پیشینه هنری مدرس؛
۳- شیوه آموزش مدرس؛
۴- آداب اجتماعی و رفتار هنری مدرس.

۱-۱٫ سن و جنسیت

سن مدرس موسیقی از چند جنبه بررسی کردنی است. اختلاف سنی مدرس موسیقی با هنرجو گاه می تواند باعث مشکلاتی در آموزش شود. بنا بر تجربیات آموزشی که نگارنده داشته، این اختلاف سنی بهتر است که چندان زیاد نباشد. برای مثال اختلاف سنی بین یک هنرجوی ۱۵ ساله و مدرس ۵۰ ساله یا بیشتر گاه می تواند مشکلاتی به وجود آورد؛ مشکلاتی که معمولا در نوع ارتباط هنری بین این نوع مدرسان و هنرجویان پیش می آید.

برخی از این مشکلات به آداب و فرهنگ و شرم و حیا و خجالتی که بین شرقیان و به خصوص ایرانیان رایج است، بر می گردد. بسیاری از هنرجویان موسیقی در ایران به سختی می توانند سرش های خود در زمینه موسیقی را از مدرسانی که با آن ها اختلاف سنی بسیار دارند، بپرسند و گاه دیده شده که مادر یا پدر هنرجویان با مدرسان درباره سوالات هنرجو تماس می گیرند!

البته همواره این موضوع مطرح است که استادان با سن بیشتر حتما از توانایی و تجربه بالاتری برخوردارند که معمولا هم همین طور هست، ولی شاید بهتر باشد هنرجویان با سن و سال کم در ابتدا با مدرسان جوان تر (و البته باصلاحیت و تایید شده) موضوع آموزشی را پیگیری کنند و در مراحل بعدتر نزد استادانی با سن و تجربه بیشتر بروند. بسیار مرسوم است که استادان باسابقه، خود مدرسان جوانی را به هنرجویان پیشنهاد می کنند که ابتدا هنرجویان با آن ها کلاس را شروع کرده و بعد از تایید مدرس جوان و طی مدتی آموزش، به محضر درس استاد اصلی راه پیدا کنند.

درباره تشابه یا تفاوت جنسیت میان استاد و هنرجو موارد بسیاری می تواند دخیل باشد. گاه دیده شده که هنرجویان ترجیح شخصی شان (که می تواند به هر دلیل فرهنگی، اجتماعی، خانوادگی، تربیتی و… باشد) بر این است تا با جنس موافق یا مخالف کلاس داشته باشند. به نظر می رسد این انتخاب یکی از مواردی است که حتما والدین باید با ترجیح فرزندانشان دست به انتخاب آن بزنند؛ چرا که در روند آموزش می تواند کمک درخور توجهی به ارتباط صحیح میان مدرس و هنرجو بینجامد.

۲-۱٫ پیشینه هنری

پیشینه هنری مدرس مربوطه و سوابق آموزشی آن بسیار در انتخاب مدرس موسیقی مهم است. والدین و هنرجوی موسیقی بایستی حتما در مراحل مختلف و با تحقیقات بسیار از مدرس مربوطه اطلاعات کافی به دست آورند. گاه مدرسان موسسان آموزشی سوابق قابل قبولی برای آموزش ندارند و هنرجویان در مسیر آموزشی سردرگم می شوند.

۳-۱٫ شیوه آموزش

شیوه آموزش موسیقی مدرس موسیقی بسیار نکته مهم و درخور توجهی است. اینکه مدرس موسیقی از کدام نقطه شروع کند و به کجا برسد، در آموزش بسیار مهم است. حتی بهتر است در جلسه نخست به طور خلاصه مسیر آموزش به زبانی ساده مطرح و معرفی شود. تسلسل دروس، تنوع مطالب، نوع بیان مطالب، تکنیک ها و جزییات هر درس و بسیاری از مطالب آموزشی در کیفیت آموزش بسیار تاثیر دارند. فن بیان مدرس در تدریس موسیقی بسیار نکته مهمی است.

حتما بسیار این جمله را شنیده اید که هر کسی که آهنگساز، رهبر ارکستر یا نوازنده خوبی هست، قرار نیست الزاما استاد و مدرس خوبی هم باشد! قطعا این جمله درست است؛ چرا که امروزه رشته «آموزش موسیقی» در دانشگاه ها دنیا رشته شناخته شده ای است و کسانی که این رشته را پیگیری می کنند با مسائلی چون روان شناسی، روش تدریس، فن بیان و… رو به رو هستند.

۴-۱٫ آداب اجتماعی و رفتار هنری

آداب اجتماعی مدرس موسیقی همیشه باید مدنظر هنرجویان و والدین آن ها باشد؛ زیرا هنرجویان خواسته یا ناخواسته الگوهای رفتاری استاد خود را دنبال می کنند. حتی اگر این الگوها، جزو دسته رفتارهای غیرمنطقی و غیرقابل قبول عرف جامعه باشند! همچنین رفتار هنری مدرس نسبت به هنرجویان خود بسیار مهم و شایان توجه است. خونسردی، مهربانی، سعه صدر، توجه به پرسش های هنرجویان، تشویق و در صورت لزوم تنبیه به موقع و هزاران ویژگی رفتاری در مدرسان موسیقی مهم و همواره زیر ذره بین هنرجو و خانواده هنرجوی موسیقی است.

۲- هنرجوی موسیقی

۱٫ سن؛
۲٫ جنسیت؛
۳٫ علاقه؛
۴٫ استعداد؛
۵٫ شیوه تمرین؛
۶٫ ارتباط رشته تحصیلی با موسیقی؛
۷٫ خلاقیت؛
۸٫ انتخاب درست ساز.

۱-۲٫ سن

سن هنرجویان در فراگیری موسیقی بسیار نکته مهمی است و شاید بتوان به جزئت گفت که مهم ترین نکته در کیفیت روند آموزش هنرجو است. تاکنون ثابت شده است که بهترین سن شروع فراگیری یک ساز ۷ سالگی است. تا قبل از ۷ سالگی بایستی هنرجوی موسیقی را با روش های آموزش مخصوص کودکان با موسیقی و عوامل آن، چون ریتم، فرکانس، ملودی و… آشنا کرد. برخی از هنرجویان که در سنین بیشتر شروع به فراگیری ساز می کنند بایستی مسیر دشوارتری را طی کنند.

۲-۲٫ جنسیت

دختر یا پسر بودن یک هنرجو در فرایند فراگیری موسیقی نقش دارد. شاید بتوان در جوامعه پیشرفته این عامل را حذف کرد، اما در جوامع شرقی و به خصوص ایران، همواره دختران از نظر نوع تربیت و آموزش خانواده ها محدودیت بیشتری دارند و پیوسته با شرم و حیای ویژه ای آموزش را دنبال می کنند که در مسیر آموزش می تواند تاثیری منفی بر آن ها داشته باشد. بسیاری از خانواده ها که دو فرزندشان (یکی دختر و یکی پسر) را به کلاس موسیقی می برند شاهد این تفاوت در فرزندانشان می شوند. این تفاوت ها الزاما همه نتیجه منفی ندارند. برای مثال، پسران راحت تر از دختران از معلم هایشان سوال می کنند، اما از طرفی راحت تر هم می توانند تمرین نکنند و بهانه بیاورند!

۳-۲٫ علاقه

علاقه، اشتیاق، همت و پشتکار هنرجویان موسیقی همیشه می تواند در آینده هنری کودکان تاثیر بسزایی بگذارد. گاه والدین فرزندانشان را به کلاس هایی می برند که خودشان آرزوی رسیدن به آن ها را در کودکی داشته اند و متاسفانه به آن آمال و آرزوها نرسیده اند! اگر علاقه و سلیقه هنرجوی موسیقی نادیده گرفته شود، قطعا این هنرجو از موسیقی دور خواهد شد.

۴-۲٫ استعداد

استعداد هنرجویان از همان دروس اولیه موسیقی معمولا آشکار می شود. این استعداد گاه ذاتی، گاه با برنامه ای از پیش تعیین شده (که در بخش محیط زندگی هنرجو بیشتر به آن پرداخته خواهدشد) و گاه با شکوفایی در روند آموزش است. استعداد موسیقایی هنرجویان ارتباط مستقیمی با نحوه شنوایی و درک ریتم توسط هنرجویان دارد. هنرجویان اگر از قدرت شنوایی خوب و درک ریتم خوبی برخوردار نباشند، اصولا از طرف معلمان موسیقی به عنوان کم استعداد یا بی استعداد معرفی می شوند. به زعم نگارنده و براساس تجربیات سال ها تدریس در زمینه مبانی موسیقی، قریب به اتفاق هنرجویان دارای استعداد موسیقی هستند، ولی نسبت آن ها در مقایسه با یکدیگر متفاوت است.

۵-۲٫ شیوه تمرین

شیوه تمرین و برنامه منظم تمرین برای هنرجویان بسیار کارساز است. هنرجویانی که با برنامه منظم آموزشی تمرین نکنند و فقط مبنای تمرین را بر روز قبل از کلاس قرار می دهند، قطعا نتیجه خوبی از روند آموزش دریافت نخواهند کرد. همچنین علاوه بر نظم تمرینات، چگونگی تمرین روزانه و تمرکز هنرجویان در این تمرین ها بسیار بایستی کانون توجه والدین قرار گیرند.

۶-۲٫ ارتباط رشته تحصیلی با موسیقی

به طور قطع هنرجویانی که در رشته موسیقی تحصیل می کنند موفق تر از کسانی هستند که علاوه بر ساززدن، رشته های غیرموسیقی را پیگیری می کنند. گروه نخست تمام تمرکز یا حداقل بیشترین تمرکز خود را بر موسیقی و واحدهای درسی موسیقی قرار می دهند و سریع تر به نتیجه دلخواه خواهند رسید، در حالی که گروه دوم مجبور هستند بیشتر وقت خود را صرف دروس غیرموسیقی کنند و در صورت داشتن وقت اضافه به تمرین موسیقی بپردازند.

۷-۲٫ خلاقیت

خلاقیت یکی از بزرگ ترین عوامل پیشرفت هنرجویان موسیقی است. خلاقیت همواره به هنرجویان کمک می کند تا با روند آموزش و برنامه ریزی تمرین ها به طور خلاقانه ای برخورد کنند. خلاقیت از مفاهیمی است که دانشمندان تربیتی در سال های اخیر معتقد هستند که اکتسابی و قابل آموزش است. این آموزش ها از زمان طفولیت و توسط والدین شکل می گیرد و در مدارس بارور می شود و ادامه پیدا می کند.

۸-۲٫ انتخاب درست ساز

انتخاب درست و صحیح ساز همیشه از پرسش ها و ابهامات خانواده هاست! برخی اعتقاد دارند که باید بر طبق نظر هنرجو و براساس سلیقه هنرجو، نوع ساز انتخاب شود، اما برخی معتقدند که هنرجویان کم سن، هر لحظه ممکن است نظرشان درباره ساز انتخابی عوض شود! ولی در این میان معمولا کارشناسانی نیز هستند که با توجه به فرم انگشتان دست، فرم دهان و چند عامل دیگر به کودکان و والدینشان، ساز مناسب را توصیه می کنند.

به نظر بهتر است همچنان به ایده و انتخاب کودک احترام گذاشت. ولی لازم است تا وقت گذاشته شود و کودک را با سازهای مختلف آشنا کرد. همچنین از مدرسان خواست تا اجازه دهند هنرجو به کلاس هایشان بروند و نظاره گر ساز و شیوه آموزش آن ها باشند. به والدین پیشنهاد می شود که اجازه دهند فرزندانشان سازهای مختلف را ببینند، بشناسند، بشنوند و حتی در صورت امکان کمی تجربه کنند و بعد با اختیار خودشان، ساز دلخواهشان را انتخاب کنند.

۳- محیط آموزشی

۱٫ نوع موسسه آموزشی؛
۲٫ امکانات موسسه آموزشی؛
۳٫ نظم موسسه آموزشی؛
۴٫ سوابق موفقیت موسسه آموزشی؛
۵٫ میزان شهریه آموزش.

۱-۳٫ نوع موسسه آموزشی

معمولا کلاس های موسیقی در چند موقعیت امکان برگزاری دارند. کلاس های خصوصی (در منزل یا دفتر کار مدرس موسیقی)، موسسات آموزشی خصوصی (آموزشگاه موسیقی) و موسسات دولتی آموزش موسیقی. (دانشگاه ها، کالج ها و…) نوع محل آموزش موسیقی معمولا می تواند جزو عوامل مهم به حساب آید؛ زیرا عوامل بعدی چون نظم آموزش، مقدار شهریه، امکانات آموزشی، سوابق آموزشی، اعتبار موسسه و… ارتباط مستقیمی با نوع محل آموزش دارند.

۲-۳٫ امکانات موسسه آموزشی

امکانات موسسه آموزشی همچون استادان برجسته و زبده، وسایل کمک آموزشی، محیط تمیز، موقعیت موسسه از نظر دسترسی هنرجویان و… در امر آموزش موثر هستند. تصور کنید موسسه ای را که دارای اساتید بنام در موسیقی است و بخش های مختلف آموزشی از قبیل پوپیتر، تیونر، مترنوم، دستگاه پخش صوت، دستگاه پخش تصویر و… دارد. هنرجویان در چنین موسسه ای قطعا انگیزه و هدفمندی بیشتری برای آموزش خواهندداشت.

۳-۳٫ نظم موسسه آموزشی

نظم کلاس موسیقی چه در مکانی خصوصی و چه در موسسه ای دولتی، بسیار اهمیت دارد. بسیاری از مدرسان خوب و بنام موسیقی به دلیل بی نظمی هایی که در برگزاری کلاس هایشان دارند، هرگز نتوانسته اند هنرجوی خوبی تربیت کنند. تعطیل شدن بیش از اندازه کلاس موسیقی، بی نظمی در حضور استاد مربوطه در کلاس، رعایت نکردن زمان تعیین شده برای آموزش هنرجو و مسائلی از این قبیل، همیشه سبب دلخوری و دلسردی هنرجویان موسیقی و چه بسا انصراف آن ها از مسیر فراگیری می شود.

۴-۳٫ سوابق موفقیت موسسه آموزشی

سوابق و کارنامه آموزشی موسسه موسیقی باید همواره مرکز توجه هنرجویان موسیقی و والدین آنها قرار گیرد. آموزش موسیقی در موسساتی که دارای کارنامه درخشانی در آموزش هستند تا حدود بسیاری تضمینی در کیفیت آموزش هنرجوی موسیقی است.

۵-۳٫ میزان شهریه آموزش

میزان شهریه آموزشی همراه یکی از دغدغه های مهم خانواده ها برای تصمیم گیری درباره آموزش فرزندانشان است. موسسات و اساتید موسیقی باید همواره به این نکته توجه کنند که شهریه آموزشی آن ها جزو شهریه های متعارف جامعه باشد و تعیین شهریه های گران، امکان آموزش برای همه هنرجویان را از بین می برد و چه بسا بسیاری از هنرجویان بااستعداد را از امکان آموزش در یک محیط حرفه ای محروم خواهندکرد. بسیار ضروری است که مدیریت موسسات آموزشی برای موارد خاص و هنرجویانی که استطاعت مالی لازم را ندارند، شهریه های با تخفیف یا شرایط خاص در نظر بگیرند.

۴- محیط زندگی هنرجو

۱٫ محل زندگی هنرجو؛
۲٫ پیشینه هنری خانواده هنرجو؛
۳٫ ارتباط هنرجو با والدین؛
۴٫ امکانات آموزشی هنرجو.

۱-۴٫ محل زندگی هنرجو

شهر زندگی هنرجوی موسیقی می تواند در بسیاری موارد تعیین کننده در آموزش باشد. تعداد استادان موسیقی زبده ای که در شهر محل زندگی هنرجو زندگی می کنند می تواند انگیزه خوبی برای فراگیری موسیقی شود. همین که هنرجو نباید برای هر جلسه درس موسیقی از شهر خود به شهر دیگری سفر کند چه از نظر مالی و چه از نظر روحی و در نهایت اتلاف وقت و هزینه موثر است. محیط هنری شهر شامل ابنیه تازیخی، موزه ها، سالن های کنسرت، سینما، تئاتر و مراکز فعالیت های هنری، همگی می توانند در نتیجه و ایجاد انگیزه در فراگیری موسیقی یک هنرجو موثر واقع شوند.

۲-۴٫ پیشینه هنری خانواده هنرجو

بسیار افرادی هستند که در موسیقی به درجات بالایی از توانایی رسیده اند، در حالی که در خانواده آن ها هیچ پیشینه هنری وجود نداشته است؛ اما به طور کلی اگر اعضای خانواده هنرجوی موسیقی به نحوی در زمینه هنر و به خصوص موسیقی، آموزش دیده باشند یا با موسیقی آشنا باشند، می تواند در سرعت، کیفیت و انگیزه آموزشی هنرجوی موسیقی بسیار موثر واقع شود. امروزه دیگر تاثیر نوای موسیقی بر کودکی که در شکم مادر در حال رشد است تا رسیدن کودک به مرحله ای که به کلاس آموزشی موسیقی راه پیدا کند، انکارناپذیر است.

۳-۴٫ ارتباط هنرجو با والدین

نحوه و نوع ارتباط هنرجویان موسیقی با والدین یا یکی از والدین به هنرجوی موسیقی کمک می کند. اینکه هنرجوی موسیقی بتواند نیازها، مشکلات آموزشی و حتی احساسات منفی یا مثبت خود را به راحتی با والدین خود در میان بگذارد، نکته مهمی است. از طرفی نحوه تشویق و ایجاد انگیزه والدین در فرزند بسیار مهم بوده و می تواند تاثیرات مثبت یا منفی در آموزش هنرجو داشته باشد.

۴-۴٫ امکانات آموزشی هنرجو

امکانات آموزشی هنرجو از قبیل تهیه سازی خوب و استاندارد، وسایل کمک آموزشی، کتاب های لازم و همچنین تهیه مصالح لازم برای شنیدن موسیقی توسط والدین برای هنرجو مهم است. اتمسفر و فضای موسیقایی حاکم بر خانه نیز سبب ایجاد انگیزش لازم برای پیگیری فراگیری موسیقی در هنرجو خواهدشد.

نتیجه گیری

در کل فرایند موسیقی از پیچیدگی ها و جزییات بسیار زیادی برخوردار است و همانطور که در این نوشتار گفته شد، نقش سه گانه مدرس موسیقی، هنرجو و والدین هنرجو بسیار تعیین کننده است. به طور کلی رسیدن به استانداردی آموزشی، مستلزم تجربه فراوان، صرف وقت کافی و گذر زمان، تحقیق، تجزیه و تحلیل فرایند آموزش و در نهایت تصحیح و رسیدن به به یک شیوه کم نقص است. بسیاری از دانشگاه های مطرح دنیا در زمینه موسیقی با تلاش استادان، مسئولان موسسه آموزشی و دستاوردهای دانشجویانشان در رنکینگ (رتبه بندی) بالایی قرار گرفته اند و بسیار واضح است که هر ساله با تغییر در زمینه های یادشده در این موسسات، سطح رتبه موسسه بالاتر یا پایین تر خواهدآمد.

Top