اخبار

اصول هارمونی

فاصله: فاصله در موسیقی اختلاف زیر وبمی دو نت است

انواع فاصله

1-فاصله ملودیک

2-فاصله هارمونیک

فاصله ملودیک به فاصله پشت سرهم نواخته شده الحاق می شود و موجب بوجود آودن ملودی می شود مانند.    ر    سل    لا
آموزش آواز سنتی در غرب تهران
فاصله هارمونیک

به فواصل باهم نواخته شده الحاق می شود و موجب بوجود آمدن هارمونی می شود مانند.  دو می سل

سل سی ر - ر  فا  لا

در موسیقی برای بیان دقیق فاصله میان دو نت باید دو عامل را در نظر گرفت

1-عدد فاصله

2-بنیه فاصله

برای بدست آوردن عدد فاصله تعداد نت های میان دو نت مورد نظر  و خود همان نت را می شماریم برای مثال نت:  ( ر  تا   لا  ) فاصله پنجم است در ضمن باید گفت نشانه های تغییر دهنده مانند ( دیز  و بمل )  هیچ تغییری در عدد فاصله نمی دهند مثال قبل اگر نت  ر  تا لا دیز را هم شمارش کنیم باز هم فاصله پنجم است.

اگر عدد فاصله از هشت کمتر باشد به آن فاصله دساده می گویند ولی اگر بیشتر از هشت باشد فاصله ترکیبی است.

بنیه فاصله

قبلأ گفتیم که عدد فاصله تنها نشان دهندهُ تعداد نت های موجود میان دو نت تشکیل دهنده  فاصله است.

و بطور دقیق اختلاف زیروبمی را نشان نمی دهد برای مثال نت دو  تا فا  فاصله چهارم است و همینطور نت: ( دو  تا فا دیز  ) ولی  فاصله اولی یعنی  نت:      (دو   تا  فا   2/5 )پرده است ولی فاصله  نت  دو تا فادیز 3 پرده می باشد  و مشاهده می کنید تعداد پرده های موجود در آنها متفاوت است  به همین خاطر باید با استفاده از اصطلاحاتی جدید فاصله میان دو نت را تعیین کرد بطوری که هم عدد فاصله و هم تعداد پرده های آن فاصله معیین شود.
کلاس آموزش آواز سنتی در تهران
 

 پیدایش موسیقی مدرن در ایران :

موزیک نظام در سال 1235 شمسی به درخواست شـاه ایـران دو کارشنـاس مـوزیک نظام بنـام بوسکه «Bousquet» و رویون «Rouillon» از طرف دولت فرانسه به ایران فرستاده شدند و یک دسته موزیک نظامی با روش موزیک نظام فرانسه در ایران بنیاد نهادند، این دسته «موزیک سلطنتی» نامیده می شد و بوسکه رئیس این موزیک بود. پس از دو سال رویون ریاست دسته موزیک سلطنتی را بعهده گرفت و تا سال 1246 در این مقام باقی ماند. شاه ایران که خواستار گسترش موزیک نظام بود در سال 1247 به وزیر مختار خود در پاریس دستور داد از دولت فرانسه خواهش کند یک استاد موزیک نظام به ایران روانه نماید، وزیر مختار ایران(حسنعلی خان گروسی) نیز آلفرد ژان بابتیست لمر «A.J.B.Lemaire» را معرفی و به عنوان رئیس موزیک شاهنشاهی به استخدام دولت ایران درآمد.

شعبه موزیک نظام لمر: برای پیشرفت موزیک نظام و تربیت نوازندگان آلات موسیقی نظامی و پرورش مربی و تکنواز سازهای بادی، تاسیس شعبه موزیک نظام را به شاه پیشنهاد و بدین ترتیب «شعبه موزیک نظام» در شمار واحدهای تابع دارالفنون درآمد. شعبه موزیک نظام در فضای باز محوطه شمال غربی حیاط دارالفنون کلاسهای خود را شروع نمود و تدریس همه سازهای بادی، پیانو،  سلفژ، هارمونی و ارکستراسیون نظامی شخصاً توسط لمر انجام می گرفت.

دوره موزیک: شش سال بود و دروس زیر در مقاطع مختلف تدریس می شد: یک فرانسوی به نام دوال «Duval» که نوازنده ویولن و مربی ارکستر بود نیز به کمک لمر آمده و یک ارکستر 36 نفری از سازهای زهی پدید آورد، ضمن اینکه وی نخستین کسی بود که نواختن ویولن را در ایران معمول کرد.

بدین ترتیب در سال 1265 نخستین ارکستر سلطنتی ایران زیر نظر لمر و با 38 فارغ التحصیل دارالفنون تشکیل یافت. همچنین تشکیل گروههای موزیک نظامی بشکل غربی بوسیله او در ایران معمول گردید. نخستین سرود ملی ایران نیز در تیرماه سال 1252 توسط وی ساخته شد. لمر در سال 1289 در تهران درگذشت و با مرگ وی شعبه موزیک و ارکستر شاهنشاهی تعطیل گردید.

کلاس موزیک : در سال 1289 غلامرضا مین باشیان که از افسران و شاگردان برجسته لمر بود و در پترگراد هم مدتی در رشته موسیقی علمی مطالعاتی نموده بود، از طرف وزارت معارف به ریاست ارکستر شاهنشاهی برگزیده شد. در سال 1293 به پیشنهاد مین باشیان و تصویب وزارت معارف شعبه موزیک نظام دارالفنون به صورت یک آموزشگاه، تحت عنوان «کلاس موزیک» فعالیت خود را پس از چند سال تعطیلی آغاز کرد و ساختمان و حیاط شمالی دارالفنون به این کلاس اختصاص داده شد و چند تن از هنرآموزان برجسته برای تدریس موسیقی غربی به این کلاس دعوت شدند. در این کلاس که دوره چهار ساله ای داشت به جز آموزش موزیک نظام دیگر رشته های موزیک غربی نیز آموخته می شد. از این رو غیر از شاگردان نظامی، گروهی شاگردان غیرنظامی هم در این کلاس گرد آمدند و این نخستین آموزشگاه موسیقی کلاسیک غربی در ایران بود.

 مدرسه موزیک:(تاسیس مدرسه موسیقی) در سال 1297 کلاس موزیک از دارالفنون جدا شد و به صورت یک مدرسه مستقل به نام «مدرسه موزیک» به مدیریت غلامرضا مین باشیان (با همکاری فرزندش نصرالسلطان) و زیر نظر وزارت معارف در آمد و سازمان آن گسترش یافت، و در واقع این نخستین مدرسه موسیقی بود  که برای تعلیم موسیقی به روش علمی در ایران تشکیل شد، زیرا شعبه موزیک نظام دارالفنون که پیش از این تاسیس شده بود ویژه آموزش موزیک نظام بود ولی در این مدرسه به جز شاگردان نظامی که موزیک نظام می آموزختند، شاگردان غیر نظامی هم به فرا گرفتن موسیقی کلاسیک می پرداختند ولی تعداد شاگردان غیر نظامی بیش از شاگردان نظامی بود.

شرط ورود به مدرسه موزیک: داشتن گواهی نامه شش ساله ابتدائی بود، دوره تحصیل مدرسه روی هم شش سال بود و سال اول کلاس آمادگی شمرده می شد. شاگردان نظامی این مدرسه از سوی قزاقخانه یا سربازخانه دولتی برای تحصیل موزیک نظام به این آموزشگاه معرفی می شدند و از ارتش کمک هزینه تحصیلی می گرفتند و لباس نظامی می پوشیدند، هنرجویان غیر نظامی که موسیقی کلاسیک می آموختند، وزارت معاوف به هر یک از آنان ماهیانه یک تومان کمک هزینه تحصیلی می داد و بیشتر برای تعلیم سرود در مدارس تربیت می شدند.مین باشیان برای تدریس در این مدرسه یک دوره جزوه های سازشناسی و هماهنگی و ارکستر شناسی و موسیقی نظامی از فرانسه ترجمه و یا تالیف کرده بود و همین رشته ها را شخصاً در مدرسه تعلیم می داد. قسمتی دیگر از درس او علم هارمونی ترجمه از آثار «مسیوران» استاد کنسرواتوار پاریس بود، که مین باشیان شخصاً ترجمه و تدریس آن را به عهده داشت و در ترجمه بجای هارمونی از واژه «تناسب» استفاده نمود.
آموزش آواز سنتی در تهران
سازمان جدید مدرسه موزیک :در سال 1300 سازمانی بنام «اداره کل موزیک» در ارتش نوین ایجاد گردید و مین باشیان (که قبلاً ریاست موزیک قشون و ریاست مدرسه موزیک را به عهده داشت) با درجه سرتیپی به ریاست اداره کل موزیک و ریاست مدرسه موزیک منصوب شد. وی در این مدرسه به موسیقی ایرانی نیز توجه نمود و برخی از هنرآموزان را به شیوه علمی این موسیقی آشنا کرد.

دروس مدرسه موزیک: هر یک از هنرجویان رشته موزیک نظام در پایان تحصیلات خود موظف بودند یک قطعه مارش برای موزیک نظام تنظیم کنند و خود آن آهنگ را به افراد موزیک نظام بیاموزند و در امتحان، رهبری و اجراء آن قطعه را شخصاً بعهده گیرند. همچنین در سال 1303 کلوپ موزیکال و ارکستر مدرسه موزیک نیز تشکیل یافت. مدرسه موسیقی دولتی در سال 1307 چون کارکنان دولت از اشتغال در دو سازمان منع شدند سرتیپ مین باشیان که درجه افسری داشت بناچار از خدمت وزارت معارف (فرهنگ) کناره گیری کرده و تنها خدمات نظامی خود را انجام می داد، از آغاز سال تحصیلی 1307 علینقی وزیری به ریاست مدرسه موزیک برگزیده شد و نام مدرسه موزیک به «مدرسه موسیقی دولتی» تبدیل گردید.

از مهرماه چون معلمین نظامی که تدریس موزیک نظام را به عهده داشتند از خدمت در مدرسه موسیقی استعفا دادند، رشته موزیک نظام از برنامه مدرسه عملاً حذف گردید و وزارت جنگ شاگردان خود را از این مدرسه فرا خواند و آنان را در اداره کل موزیک نظام بکار گماشت.

مدرسه موسیقار: در سال 1311 مدرسه موسیقی مورد بازدید مهدیقلی هدایت (رئیس الوزراء یا همان نخست وزیر وقت) قرار گرفت، پیشرفت کار مدرسه تحسین نخست وزیر را (که خود از موسیقی اندک سررشته ای داشت) برانگیخت و اعتباری در اختیار مدرسه گذاشت که به مصرف تهیه وسایل فنی و تاسیس کتابخانه رسید، در همین سال به پیشنهاد هدایت نام مدرسه موسیقی دولتی به «مدرسه موسیقار» تبدیل گردید.

هنرستان موسیقی: در سال 1313 به موجب قانون تربیت معلم نام مدرسه موسیقی به «هنرستان موسیقی» تبدیل گردید. همچنین از آغاز سال تحصیلی 1314-1313 به فرمان رضا شاه ،ستوان یکم غلامحسین مین باشیان (فرزند سرتیپ غلامرضا مین باشیان) معاون اداره کل موزیک قشون و سرپرست ارکستر سمفونی شهرداری که در رشته موسیقی کلاسیک تحصیلات عالی داشت با حفظ سمتهای پیشین به ریاست هنرستان موسیقی برگزیده شد. در همین سال روش آموزش پیشین (تدریس توام موسیقی ایرانی و غربی) در هنرستان دگرگون و موسیقی ایرانی از برنامه هنرستان حذف شد. و در سال بعد در شورای عالی فرهنگ برنامه جدیدی برای هنرستان موسیقی تدوین گردید. بر اساس این برنامه یک دوره سه ساله ابتدائی به وجود آمد و کلاسهای ابتدائی و متوسطه هنرستان برای نخستین بار در ایران بصورت مختلط برگزار شد.

در همین سال برنامه آموزش هنرستان به این قرار تنظیم گردید: برنامه کلاس چهارم - پنجم - ششم ابتدائی: دروس عمومی سایر دبستانهای کشور بعلاوه سلفژ، نت خوانی، سرود و ساز دوره متوسطه: دروس عمومی: تاریخ ادبیات، ریاضی و فیزیک، جغرافیا، زبان فرانسه، روانشناسی دورس فنی و اختصاصی: نظری موسیقی، هارمونی، سرود، ساز(ویولن-ویولن سل-فلوت-پیانو)، دیکته موسیقی، تاریخ سازندگان، اصطلاحات موسیقی، ارکستر، کر و همنوازی هنرستان عالی موسیقی با تاسیس اداره موسیقی کشور در سال 1317 به سرپرستی غلامحسین مین باشیان امور هنرستان نیز به آن اداره واگذار گردید و توجه بیشتر به گسترش و پیشرفت هنرستان شد و دوره عالی برای رشته های مختلف تاسیس گردید و نام هنرستان موسیقی به «هنرستان عالی موسیقی» تبدیل گردید.

 مدت آموزش دوره عالی به تناسب با رشته های تخصصی از دوسال تا چهار سال تعیین گردید و رشته های تخصصی زیر در هنرستان عالی پدید آمد: ویولن- ویولن سل- کلارینت- ترمبون- آواز- کمپوزیسیون- مدیریت ارکستر همچنین در همین سال یک شعبه تخصصی برای آموزش موزیک نظام به برنامه ویژه در هنرستان عالی موسیقی اضافه شد.  با رویداد سوم شهریور 1320 و ورود قوای متفقین به ایران و توقف کلیه برنامه های کشور، شرایط دیگری در ایران حکم فرما گردید. غلامحسین مین باشیان از طرف وزیر فرهنگ در 17مهر ماه همان سال از ریاست اداره موسیقی کشور و ریاست هنرستان برکنار شد و به خدمت صادق هدایت و عبدالحسین نوشین و نیما یوشیج (که از سال 1317 از طرف مین باشیان در اداره موسیقی کشور استخدام شده بودند) نیز خاتمه داده شد. پس از برکناری مین باشیان بار دیگر علینقی وزیری به ریاست هنرستان و ریاست اداره موسیقی کشور برگزیده شد. بعد از مدیریت دوباره وزیری اساتید چکسلواکی که برای تدریس سازهای غربی (که جایگزین دروس موسیقی ایرانی شده بود) به هنرستان آمده بودند، اخراج و بار دیگر آموزش تار و موسیقی ایرانی به برنامه هنرستان افزوده شد. با برکناری این اساتید و تعطیلی چند رشته ساز و درس تخصصی، گروهی از هنرجویان که علاقمند به آن رشته های تخصصی بودند و همچنین آموزش موسیقی ایرانی را با آموزش موسیقی کلاسیک (غربی) مناسب نمی دانستند، اعتراض و اعتصاب نمودند و از حضور در کلاس خودداری کردند و این اعتصاب آنان در مطبوعات بازتاب یافت.
کلاس آواز سنتی در تهران
 سرانجام اعتراض هنرجویان به شورای عالی فرهنگ کشیده شد ولی شورای عالی فرهنگ نظریه وزیری و برنامه جدید را تائید کرد و به خصوص در ماده هشتم و بیستم اساسنامه نوین هنرستان (مصوب مهر 1321) هنرجویان به آموختن موسیقی ایرانی و اروپائی ملزم شدند و آشنائی با تار برای اطلاع از کیفیت موسیقی ایرانی جزو شرایط گرفتن گواهینامه متوسطه قرار داده شد. در اساسنامه جدید به جز دوره ابتدائی و متوسطه یک دوره عالی سه ساله نیز پیش بینی شد که مشتمل بر دوره های ساز- آواز- نواسازی و موسیقی نظام بود ولی این دوره تا سال 1328 تاسیس نگردید.

 وزیری تا سال 1325 ریاست اداره موسیقی و ریاست هنرستان را به عهده داشت و در شرایط دشوار و نابسامان آن زمان به خوبی هنرستان را اداره کرد ولی هنرستان رونق پیشین را نداشت، از شمار هنرجویان کاسته شد و شعبه وسیقی نظام نیز از مهرماه 1320 تعطیل گردید.

در مهرماه 1325 پرویز محمود به ریاست اداره موسیقی و هنرستان برگزیده شد و روبیک گریگوریان (به جای روح ا... خالقی) به معاونت اداره موسیقی و هنرستان انتخاب گردید. محمود تحصیل کرده بروکسل بود در حالی که هنرستان را طبق ضوابط اساسنامه مهر 1321 اداره می کرد، برای تغییر اساسنامه هنرستان و حذف برنامه موسیقی ایرانی و برگرداندن آن واحد به صورت یک کنسرواتوار کوششهایی کرد و پیشنهادهایی به وزارت فرهنگ عرضه نمود و برای تصویب پیشنهادهای خود پایداری کرد و سرانجام این پیشنهادها در اداره هنرهای زیبا مورد توجه قرار گرفت.

وزیری عقیده داشت از نظر حفظ موسیقی ملی و پیشبرد و ترویج آن بایستی برنامه آموزش هنرستان بر اساس موسیقی ایرانی و مطابق روش ویژه خود تنظیم گردد و ضمناً آموزش موسیقی غربی هم در هنرستان معمول باشد اما عقیده محمود بر این بود که موسیقی ایرانی یکنوع موسیقی محلی است و فاقد متدها و کتابهای فنی و نظری می باشد و نمی توان آن را پایه و اساس تعلیمات یک آموزشگاه عالی موسیقی قرار داد ولی با تعلیم اسلوبهای علمی و کتب نظری موسیقی بین المللی، هنرجویان معلومات و تکنیکی به دست خواهند آورد که به آسانی می توانند آهنگهای ایرانی را طوری پرداخته و تنظیم نمایند که با دارا بودن مایه و رنگ ایرانی برای ملتهای دیگر نیز خوشایند و درخور پذیرش باشد. بر اثر این اختلاف نظرها در کمیسیون اداره نگارش و هنرهای زیبا از طرف غلامحسین مین باشیان و چند نفر دیگر پیشنهاد شد در هنرستان عالی موسیقی منحصراً موزیک کلاسیک و غربی آموزش داده شود و یک هنرستان هم برای آموزش و ترویج و پیشرفت موسیقی ملی تاسیس گردد. این پیشنهاد در جلسه های اداره نگارش و هنرهای زیبا مورد توجه و تائید قرار گرفت و سرانجام طرحی بر اساس این پیشنهاد به شورای عالی فرهنگ ارسال شد و شورای عالی در سال 1327 تصویب نمود که در هنرستان عالی موسیقی اختصاصاً موزیک کلاسیک و غربی تدریس شود و بار دیگر تاسیس دوره عالی هنرستان نیز مورد تصویب قرار گرفت. و بدین ترتیب مجدداً تدریس سازهای ایرانی از برنامه هنرستان عالی موسیقی حذف گردید.

 هنرستان موسیقی ملی : در سال 1322 به کوشش روح ا... خالقی و همکاری گروهی از هنرمندان موسیقی ایرانی، «انجمن موسیقی ملی» تشکیل شد که ضمن اجرای برنامه های گوناگون، کلاسهایی برای آموزش موسیقی ایرانی ترتیب یافت. با تغییراتی که در برنامه هنرستان عالی موسیقی و اختصاص آن به موسیقی غربی پدید آمد و با توجه به نیازهای موسیقی  کشور، در سال 1328 به انجمن موسیقی ملی  مجوز تاسیس «هنرستان موسیقی ملی» داده شد و وزارت فرهنگ وقت نیز با پرداخت اعانه وسائل شروع بکار هنرستان را آماده کرد و نخستین کلاس هنرستان در مهرماه همین سال به طور مختلط در ساختمان انجمن موسیقی ملی افتتاح گشت و بدین ترتیب هنرستان موسیقی ملی به همت روح ا... خالقی بنیاد گذاشته شد.

لازم بذکر است با توجه به دایر بودن «هنرستان عالی موسیقی» و تدریس سازهای کلاسیک و غیر ایرانی در این هنرستان، «هنرستان موسیقی ملی» در آن زمان فقط مشغول به تدریس سازهای ایرانی شد. همچنین یادآور می شود فعالیت این هنرستان جزو تاریخچه هنرستان موسیقی محسوب نمی شود و فقط بعنوان مرکزی موازی در جهت جبران عدم تدریس سازهای ایرانی در آن سالها تاسیس گردید.

نخستین مدرسان هنرستان موسیقی ملی: موسی معروفی و نصراله زرین پنجه(تار و سه تار) ابوالحسن صبا و محمود ذوالفنون حسینعلی ملاح (ویولن) ابوالحسن صبا و حسین صبا (سنتور) جواد معروفی (سرایش، دیکته موسیقی، پیانو) حسین تهرانی (وزن و تمبک) مهدی مفتاح (تاریخ موسیقی ایران و نظامت مدرسه)  هادی نراقی (فلوت) علی محمد خادم میثاق (ارکستر) غلامحسین بنان (آواز) منصور گلزاری، پروین خانلری، مهری صادقی نژاد، محمد میرنقیبی مدیران هنرستان موسیقی ملی: - رو ح ا... خالقی ( 1328- 1338) - مهدی مفتاح( 1338- 1341) - حسین دهلوی( 1341- 1350) - مصطفی کمال پور تراب( 1350- 1352) - علی رهبری ( 1352- 1355) - حسن فرشاد( 1355- 1357)

کلاس آموزش آواز سنتی در تهران

چگونگی پیدایش موسیقی


پژوهشگران ، انسان پیش از تاریخ را به سه دوره تقسیم کرده اند: ۱) دوره پارینه سنگی  ۲) میانه سنگی ۳) دوره نو سنگی

۱) دوره پارینه سنگی ( حدود ۳۰۰۰۰ تا ۱۲۰۰۰ سال قبل از میلاد)

انسان در این دوره در تلاش تهیه غذا و پناهگاه بوده و در مرحله رشد و تکامل خود موجودی اجتماعی بود.با ایجاد حرکات منظم و هماهنگ ارتباط برقرار می ساخت و برای این منظور از دست و صورت و یا حنجره اش کمک می گرفت و با ایجاد صدا دریافتها و تأثرات خود را بروز می داد.انسان این دوره از اصوات ریتمیک و آوازهای همراه آن برای ترساندن حیوانات یا برای نشان دادن هیجانات خود به تولید اصواتی غم انگیز مبادرت می کرد.او موسیقی را از طبیعت (صدای پرندگان ، نسیم لابلای برگ و شاخه های درختان و زمزمه جویبار ) آموخته.
آموزش آواز در غرب تهران
۲) دوره میان سنگی (حدود ۱۲۰۰۰ تا ۷۰۰۰ سال قبل از میلاد)

در این دوره انسان به مهارت بیشتری در کار دست می یابد و ابزار تولید میکند. شاید بتوان مهمترین اختراع انسان میان سنگی را تیر و کمان دانست .

۳) دوره نو سنگی (حدود ۷۰۰۰ تا ۴۵۰۰ سال قبل از میلاد)

انسان این دوره به کشف کشاورزی نایل آمد و از شکارچی گری به کشت و زرع روی آورد و انسان کشاورز به دلیل نیاز به عوامل طیعی باران ، باد و خورشید باورهایش دگرگون می شود. وی آوازهایی را که توسط حرکات ریتمیک ایجاد می کرد قدرت جادویی می دانست و باور داشت.

پس در کل میتوانیم بگوییم که موسیقی در دوران پارینه سنگی در خدمت ترساندن و دور ساختن جانوران درنده بکار میرفت ، در دوران میان سنگی در جهت رام کردن حیوانات به کارگرفته می شد و در دوران نو سنگی به منظور خشنود ساختن خدایان و دفع ارواح خبیثه مورد استفاده قرار می گرفت.

کلاس آموزش آواز سنتی در تهران