تنفس چرخشی چیست؟

تنفس چرخشي يا Circular Breathing تكنيكي است كه نوازندگان سازهاي بادي را قادر به نگه داشتن صداي ساز براي مدت زمان طولاني مي‌سازد. اين عمل به وسيله به داخل كشيدن هوا از طريق بيني هم‌زمان با جريان هوا در ميان ساز انجام مي‌پذيرد. در اين روش گونه‌‌ها همانند دم آهنگري عمل مي‌كنند. اين روند شامل چهار مرحلة كاملا‌ً مشخص مي‌باشد:
کلاس خوانندگی در غرب تهران

1ـ هنگامي كه نوازنده ذخيرة هوايي‌اش رو به اتمام است گونه‌ها باد مي‌شوند يا در اصطلاح پف مي‌كنند.

2ـ هوا از طريق گونه‌ها و با كمك ماهيچه‌هاي اين بخش از صورت به داخل ساز هدايت مي‌شود و صدا تا زماني كه عمل دم از طريق بيني اتفاق مي‌افتد باقي نگه داشته مي‌شود.

3ـ همچنان كه هوا در گونه‌ها كم مي‌شود و هواي كافي از طريق بيني به داخل ششها راه مي‌يابد، سق نرم دهان بسته شده و هوا دوباره از ششها مصرف مي‌شود.
کلاس آواز در اصفهان
4ـ گونه‌ها به موقعيت طبيعي‌شان برگشت داده مي‌شوند.
فرآيند تعويض هوا از ششها به گونه و بالعكس تنها فاكتوري است كه بسياري از افراد را از موفقيت در تنفس چرخشي باز مي‌دارد. متدهاي بسياري براي تعليم اين احساس وجود دارند. در ذيل روشي براي فراگيري اين تكنيك ياد داده مي‌شود كه مي‌تواند به طور منحصر به فردي مفيد واقع شود. مثل هر تكنيكي براي حصول نتيجة مطلوب بايستي به طور پايه و روزانه تنفس چرخشي را تمرين كرد. به‌علاوه شروع به كار با يك ساز در طول تمرين و در اسرع وقت بسيار مهم است.

تنفس چرخشی

تمرينات بسيار مهم هستند اما اگر هنرجو نتواند به نتايج دلخواهش با ساز دست يابد مفيد نخواهد بود. تمرينات مقدماتي در هشت مرحله به شرح زير انجام مي‌شوند:

1ـ گونه‌ها را باد كنيد (پف كردن گونه) و نفس را به طور طبيعي از گونه‌ها بيرون دهيد. اين كار به گسترش احساس تنفس از طريق گونه‌ها كمك خواهد كرد.

2ـ دوباره گونه‌ها را باد كنيد و يك روزنة كوچك در لبهايتان به وجود آوريد. اجازه دهيد هوا از ميان لبهايتان بگريزد در حالي كه دم و بازدم به طور طبيعي از بيني انجام مي‌شود. با كنترل ماهيچه‌هاي گونه سعي كنيد يك جريان هوا براي 3 تا 5 ثانيه ادامه يابد. آموزشگاه موسیقی در اصفهان

3ـ يك ني كوچك يا كاه در يك ليوان آب قرار دهيد و مرحلة دو را با اين ني در آب تكرار كنيد. هواي كافي بايد مصرف شود تا بتواند از روي ني رانده شده و حبابهايي در آب توليد كند. اين مرحله بايد بارها و بارها تكرار شود تا اين كار روند طبيعي خود را بازيابد.

4ـ در حالي كه هوا از گونه‌ها بيرون داده مي‌شود عمل دم سريع و به طور عميق از بيني انجام مي‌شود. در حيني كه گونه‌ها هنوز اندكي پف‌ كرده‌اند عمل بازدم از طريق دهان همراه با خالي كردن ششها آغاز مي‌شود. سعي كنيد جريان هوا يا حبابهاي توليد‌شده در آب را تا حد امكان ثابت و يك‌نواخت نگه داريد. اين مرحله را بارها تكرار كنيد.

5ـ مرحلة چهار را تكرار كنيد ولي ششها را كاملا‌ً خالي نكنيد. درست در زماني كه ششها شروع به خالي شدن مي‌كنند دوباره گونه‌ها را باد كنيد و عمل دم را با سرعت و به طور عميق از طريق بيني انجام دهيد. بعد از اينكه مقدار كمي هوا به داخل كشيده شد، سقف دهان را ببنديد و روش را برعكس كنيد تا هوا از ششها مصرف شود. اين كار را بارها تكرار كنيد. اين روندي است كه در تنفس چرخشي انجام مي‌شود.

6ـ سرِ ساز يا دهنيِ ساز را به تنهايي در دهان قرار دهيد. تمرين كنيد تا يك فركانس مشخص از طريق باد كردن گونه‌ها و يك فرم طبيعي دهان به طور متناوب به وجود آيد. هنرجويان توجه خواهند كرد كه استحكام در گوشه‌هاي دهان و حمايت از جانب سطح لب بالا بسيار ضروري است.

7 ـ مراحل 4 و 5 را با داخل كردن دهني ساز به تنهايي در دهان تكرار كنيد. هنرجويان در طول اين چند مرحله احتمالا‌ً اندكي به ستوه خواهند آمد و شايد متوجه يك وقفه در صدا، حين تعويض صداي توليد‌شده به وسيلة هوا در گونه‌ها به صداي توليد‌شده از طريق هوا در ششها خواهند شد. اين كاملا‌ً طبيعي است. تمرينات بعدي سعي در حذف يا روان كردن اين وقفه در حد امكان خواهند داشت.

8ـ در اين بخش باقي‌مانده ساز بايستي به بخش دهني اضافه شود و بسيار مهم است كه خيلي زود كل ساز مورد استفاده قرار گيرد. هنرجويان نبايد براي رسيدن به يك صداي ممتد و قابل استفاده نگران و عجول باشند.
تمرين روبرو براي شروع تنفس چرخشي بسيار مفيد خواهد بود. به خاطر داشته باشيد كه گسترش اين مهارت به زمان زيادي نياز دارد، بسياري از نوازندگان پيش از برگزاري هر اجراي عمومي چندين ماه را صرف تمرين اين تكنيك مي‌كنند، منطقه‌هاي صدايي بالاي ساز بسيار حساس است و به تمرين زيادي نياز دارد، به طور كلي تنفس چرخشي در منطقه‌هاي بالايي صداي هر ساز بسيار مشكل است. پوشاندن وقفه در صدا اگر تنفس در حين پاساژ روي نتهاي رونده اتفاق افتد بسيار آسان‌تر خواهد بود.

در مراحل ابتدايي يادگيري نت سل G بالاي خط حامل، يك حد بالا براي موفقيت در تنفس چرخشي است.
آرتيكولاسيون Articulation نيز در حين تنفس چرخشي مشكل است و تا زماني كه هنرجو در تمرينات با نتهاي كشيده و يا نتهايي داراي خطوط اتصال به مهارت نرسيده نبايد استفاده شود.

تکمیل تنفس چرخشی

 آشنایی با ساز دهنی

ساز دهنی کروماتیک (Chromatic Harmonica) همان طور که از نامش برمی آید ، از قابلیت اجرای تمام فواصل کروماتیک نیم پرده ای برخوردار است. این قابلیت حاصل اضافه شدن سه جزء ساختمانی است که به طور معمول در ساز دهنی های دیاتونیک و ترمولو وجود ندارد: قطعه ای به نام دهنی (Mouthpiece) ، تیغه ای به نام اسلاید (Slide) و نوارهایی به نام دریچه های ویندسیور(Windsaver Valves) . کلاس خوانندگی در غرب تهران
در این درس قصد داریم ضمن بررسی ویژگی های ساختمانی سازدهنی کروماتیک نگاه دقیق تری به دریچه های ویندسیور بیندازیم و با عملکرد آنها بیشتر آشنا شویم .
 

نحوه چیدمان نت ها (Note Layout) در سازدهنی کروماتیک

ازمنظر تاریخی ، سازدهنی کروماتیک چندین دهه بعد از سازدهنی دیاتونیک 10 سوراخه (10Hole Diatonic) به وجود آمد . جالب است بدانید که اولین باری که تولید کنندگان سازدهنی تصمیم به استفاده از مکانیسم اسلاید (Slide) گرفتند ، آن را بر روی مدل های 10 سوراخه ای که مشابه سازدهنی دیاتونیک استاندارد به روش ریشتر (Richter Tuning) کوک شده بود به کار گرفتند . کلاس آواز در اصفهان

این نوع سازدهنی 10 سوراخه نخستین بار توسط شرکت Hohner تحت عنوان مدل کروماتیک کخ یا کاچ (Koch Chromatic) عرضه شد و هنوز هم تولید می شود . این مدل در واقع یک سازدهنی کروماتیک واقعی نبود چرا که حتی با کمک گرفتن از اسلاید هم نمی شد تمام نت های گام کروماتیک را با آن اجرا کرد .

در سال های اخیر مدل دیگری هم به نام Slide Harp معرفی شده که به همین شیوه طراحی می شود اما بر روی برخی زبانه های آن دریچه های ویندسیور نصب شده است تا از نشتی هوای کمتری برخوردار باشد . این مدل چند سال پیش به بازار ایران نیز وارد شده بود .

انواع ساز دهنی

مدتی بعد شرکت هونر تصمیم گرفت مکانیسم اسلاید را در سازدهنی های 12 سوراخه با کوک سولو (Solo Tuning) به کار گیرد و به این ترتیب بود که اولین سازدهنی کروماتیک واقعی طراحی و ساخته شد . کوک سولو همان طور که از نامش بر می آید ، برای نواختن سولوهای ملودیک طراحی شده است و بر خلاف کوک ریشتر ، تمام نت های گام ماژور را در هر سه یا چهار اکتاو سازدهنی در دسترس نوازنده قرار می دهد .
آموزشگاه موسیقی در اصفهان
 
حوه چیدمان نت ها در کوک سولو (Solo Tuning) در هر سه اکتاو سازدهنی با هم یکسان است و در واقع الگویی مشابه اکتاو میانی سازدهنی دیاتونیک استاندارد است که در هر سه اکتاو به یک شکل تکرار شده است .
با این که در این کوک امکان نواختن آکورد مکشی (Draw Chord) با استفاده از نت های اکتاو پایینی وجود ندارد ، ولی در عوض برای نواختن ملودی بسیار مناسب است و با توجه به یکسان بودن آرایش نت ها در هر سه اکتاو ، می توان هر ترتیب خاصی از نت ها را که در یک اکتاو اجرا می شود به راحتی به یک اکتاو بالاتر یا پایین تر منتقل کرد ، بدون این که تغییری در جهت نفس کشیدن نوازنده یا نت هایی که اجرای آنها مستلزم فشار دادن شستی / اسلاید می باشد به وحود آید .

هر چند امروزه کوک های متنوع دیگری هم برای سازدهنی کروماتیک طراحی شده است ، ولی کوک سولو کماکان رایج ترین نوع کوک به کار رفته در سازدهنی های کروماتیک باقی مانده است .

گام و نت پایه در سازدهنی کروماتیک

در حال حاضر اغلب سازدهنی های کروماتیک به روش کوک سولو طراحی می شوند که با آن می توان نت های گام دیاتونیک و کروماتیک را در تمام اکتاوهای سازدهنی اجرا نمود .
رایج ترین گام یا کلید (Key) در میان سازدهنی های کروماتیک عرضه شده در بازار ، گام "دو" (Key of C) می باشد . در اغلب منابع آموزشی هم توصیه می شود که نواختن سازدهنی کروماتیک را با همین گام آغاز نمایید . گام ها یا کلید های دیگر سازدهنی کروماتیک به ترتیب از این گام پایین تر می روند تا به یک اکتاو پایین تر برسند :
Bb – A – G – F – E – D – Tenor C

در واقع نت پایه یک سازدهنی کروماتیک گام Bb یک پرده پایین تر از نت پایه در سازدهنی کروماتیک گام C می باشد و به همین ترتیب نت پایه در یک سازدهنی کروماتیک Tenor C یک اکتاو پایین تر از نت پایه در سازدهنی کروماتیک گام C قرار دارد .

پس از آشنایی با نوع کوک و گام سازدهنی کروماتیک ، به بررسی ویژگی های ساختمانی آن می پردازیم .

قطعه دهنی (Mouthpiece)

قطعه فلزی باریکی است که در جلوی سازدهنی کروماتیک قرار می گیرد و به شکلی طراحی شده است که دهان نوازنده بتواند به راحتی بر روی آن قرار بگیرد . هر سوراخ تعبیه شده بر روی این قطعه با دو جفت زبانه دمشی (Blow Reed) و مکشی (Draw Reed) ارتباط دارد که یک جفت از آنها در حالت عادی و بدون فشار دادن شستی (Button) به صدا در می آیند و جفت سوراخ دیگر با فشار دادن اسلاید (Slide) به سمت داخل فعال می شوند .
این مجموعه از 3-2 تیغه نازک فلزی تشکیل شده است که به علت تعبیه شدن سوراخ هایی چهارگوش در سطحشان از نمایی مشبک برخوردار هستند . این مجموعه از تیغه ها درست در پشت قطعه دهنی (Mouthpiece) و در جلوی بدنه (Comb) سازدهنی کروماتیک قرار می گیرند .
یکی از این تیغه ها که به خاطر متحرک بودنش اسلاید (Slide) نامیده می شود ، به طرف خارج سازدهنی امتداد می یابد و انتهای آن به حالت برجسته و گردی در می آید که آن را شستی (Button) می نامند .
نوازنده سازدهنی می تواند با گذاشتن انگشتش بر روی شستی و فشار دادن آن ، تیغه متحرک اسلاید را به سمت داخل حرکت دهد و با این کار تمام نت های سازدهنی را به میزان نیم پرده بالاتر ببرد . مثلا در یک سازدهنی کروماتیک گام C بدون فشار دادن شستی می توان نت های گام دو ماژور (C Major) را اجرا کرد .
اگر همین سازدهنی را با فشار دادن شستی به سمت داخل و نگه داشتن آن در همین حالت بنوازید ، نت های گام دو دیز (C# Major) در اختیارتان خواهد بود .

چگونگی تغییر نت ها به دنبال فشار دادن شستی / اسلاید به نحوه طراحی قطعه دهنی و مجموعه تیغه ها بر می گردد : همان طور که گفتیم ، در پشت هر سوراخ تعبیه شده در قطعه دهنی (Mouthpiece) دو جفت زبانه دمشی و مکشی وجود دارد که در حالت عادی (بدون فشار دادن شستی) یک جفت از آنها به وسیله اسلاید پوشیده شده است و نقشی در تولید صدا ندارد .
اما وقتی که اسلاید به سمت داخل حرکت می کند ، جلوی جفت سوراخ اول را می پوشاند و جفت سوراخ دوم را که نیم پرده بالاتر کوک شده اند در معرض جریان هوا قرار می دهد .

برای درک بهتر این مساله بهتر است یک سازدهنی کروماتیک را از نزدیک نگاه کنید و با فشار دادن اسلاید آن به طرف داخل ، به تغییری که در سوراخ های قابل مشاهده پدید می آید دقت نمایید . البته سازدهنی های کروماتیک از این لحاظ به دو شیوه متفاوت طراحی می شوند :

1- Straight Tuned : در این نوع سازدهنی کروماتیک تمام نت های گام C در بالا قرار دارند و نت های گام #C در پایین قرار می گیرند .
 
 
2- Cross Tuned : در این نوع سازدهنی کروماتیک نت های هر دو گام C و #C به صورت یک در میان در سمت بالا و پایین قرار دارند .
 
در سازدهنی های کروماتیک نوع Cross Tuned وسعت سوراخ های مربوط به هر جفت نت که در اسلاید سازدهنی تعبیه شده است بیشتر از نوع Straight Tuned می باشد . این تفاوت در ساختمان سازدهنی موجب می شود تا در نوع Cross Tuned جریان هوای بیشتری بتواند از روی زبانه (Reed) های فلزی سازدهنی عبور کند ولی در عین حال برای نیم پرده بالا بردن نت ها (مثلا رفتن از نت C به #C ) باید اسلاید سازدهنی را به میزان بیشتری فشار دهیم . به همین خاطر اجرای سریع آهنگ هایی با تمپوی بالا با این نوع سازدهنی کروماتیک قدری دشوارتر است .

ویندسیور چیست؟

دریچه های ویندسیور (Windsaver Valves) که آنها را Breath Saver و گاهی به اختصار دریچه (Valve) یا ویندسیور (Windsaver) نیز می نامند، نوارهای کوچکی از جنس انعطاف پذیر و با قابلیت ارتجاعی هستند که بر روی صفحات زبانه دار (Reedplate) ساز دهنی کروماتیک و در سمت دیگر زبانه ها یا تیغه های فلزی (Reeds) ساز دهنی نصب می شوند.
اگر نگاهی به زیر درپوش (Coverplate) های ساز دهنی کروماتیک بیندازید (یا پیچ درپوش ها را باز کنید و آنها را بردارید) میتوانید آنها را ببینید که به شکل نوارهای کوچک سفید رنگ (یا سفید و برنزی رنگ) هستند و شکل و اندازه ای مشابه زبانه های فلزی دارند.

دریچه های ویندسیور غیر از ساز دهنی کروماتیک، در ساز دهنی های آکورد (Chord Harmonica) و اکتاو (مانند مدلAuto Valve از Hohner یا مدل Concerto از Seydel ) و همچنین در بیشتر آکاردئون ها نیز وجود دارند.

نقش ویندسیور چیست؟

مهمترین وظیفه ویندسیور این است که تمام جریان هوای جاری در نفس نوازنده را به سمت آن زبانه فلزی خاصی که در حال نواخته شدن است هدایت نماید. برای توضیح بیشتر باید گفت زمانی که نوازنده هوا را به داخل یک سوراخ ساز دهنی کروماتیک که در برگیرنده دو زبانه دمشی (Blow Reed) و مکشی (Draw Reed) است می دمد ، موجب فعال شدن زبانه دمشی می شود. ولی در عین حال مقداری از این جریان هوا از اطراف زبانه مکشی عبور می کند که نقشی در به صدا درآوردن زبانه دمشی ندارد. در واقع این مقدار هوایی که از اطراف زبانه مکشی عبور می کند به هدر می رود و در اصطلاح نشت (Leak) می کند.

راز های موفقیت درامز در چیست؟

تمرين تکنيک درامز را نبايد با تمرين هائي مانند هالتر، عضله سازي،  فيتنس و يا تمرينات بدني اشتباه گرفت. درامر اجازه مي دهد که چوبها خودشان بيشتر کارها را انجام دهند و او فقط جهت و حرکت را تعيين مي کند. کلاس آواز در غرب تهران

تکنيک فقط موقعي سخت مي شود که از ابتدا فراگيري اشتباه  باشد. فقط بايد ساعات بيشتري تمرين کنيد تا به يک نتيجه قابل قبول دست پيدا کنيد.

حرکات اشتباه باعث مي شوند که به نتيجه نرسيد،  اما بيشتر وقتها با انجام حرکت اشتباه، هرگز به  نتيجه خواسته شده نخواهيد رسيد!

بياد داشته باشيد که حرکت دست ها و پاها در درامز بستگي کامل به اين 2 قانون دارند:

    کمترين حرکت ممکن
    ولي بيشترين حرکت لازم

براي انجام دو قانون فوق بايد اعضاء شل و بدون فشار باشند، چون وقتي اعضا سفت و گرفته هستند به سختي و يا حتي غير ممکن است که بشود انها را اصلاح نمود.

 عضلات و اعضاي شل هستند که به راحتي قابل کنترل هستند و مي شود آنها را براي حرکات صحيح بکار گرفت. کلاس خوانندگی در اصفهان

مثل هر تمريني احتياج به دو اصل دارد:

    Discipline

    ممارست

براي تمرين ابتدا ذهن خود را  آرام کنيد و روي اعضاي بدن که قرار است با اين تمرين کار کنند کاملا متمرکز شويد.

ابتدا مکانيسم تمرين مورد نظر را انجام دهيد. بدين معني که  ببينيد ضربات چطور بايد بنشينند و حرکات را بصورت کامل آهسته اجرا کنيد و به بدن خود فرصت بدهيد فرم حرکت را بفهمد.

در صورتي که مکانيزم براي ذهن و بدنتان جا افتاد و احساس کرديد بدون گرفتگي عضلات و بدون فشار قادر به انجام مکرر تمرين هستيد، نوبت به تمرين با مترونوم مي رسد.

با ممارست در تمرين با مترونوم، فرم حرکت کاملا دروني مي شود و ديگر احتياج به درگير کردن ذهن براي اجراي آن نيست.

حتما دفترچه "گزارش تمرين" براي خود تهيه کنيد! در اين دفترچه شامل تاريخ شروع تمرين، نوع تمرين، مترونوم مبدا، مترونوم مقصد و مدت تمرين را بنويسيد.

اينکار باعث به وجود آمدن برنامه تمرين مي شود و همينطور در بالا بردن انگيزه شما بسيار کارمفيدي است.

موفقیت در درامز

قانون ديگري که حتما بايد مد نظر گرفته شود اين است:

قدرت يک درامر به اندازه قدرت ضعيفترين عضو اوست!

با توجه به اين قانون، براي تمرين تکنيکها به ضعيفترين عضوتان در نوازندگي توجه داشته باشيد و از ضعف آن فرار نکنيد بلکه بر روي آن تمرکز کرده و آنرا تقويت کنيد.

براي مثال اگر تمرين 16th (دولاچنگ) به صورت RLRL در مترونوم Quarter Note=120 انجام مي دهيد، حتما توانايي دست چپ (براي نوازندگان راست دست) را مد نظر بگيريد.

در صورت هرگونه گرفتگي در عضلات، يا فشار اضافه و يا حرکت کنترل نشده در بدن، مترونوم را با سرعت پايين تر روشن کنيد تا ضربات دست چپ (دست ضعيف تر) کنترل شوند.