فنون صداسازی
فنون صداسازی
همه خواننده‌ها دوست دارند تا با استفاده از حنجره خود، مشهور و محبوب شوند. اما بعضی ممکن است در استفاده از حنجره‌شان زیاده روی کنند و یا اصول استفاده از حنجره برای خوانندگی و قرائت قرآن را نشناسند و به دلیل بی اطلاعی‌شان با مشکلات خطرآفرینی روبه‌رو شوند. در واقع صداسازی یک علم است که هر خواننده‌ای باید به آن آگاه باشد. برای پی بردن به چگونگی صداسازی لازم است تا ابتدا درباره نحوه ایجاد صوت اطلاعات کاملی بدست آورید.
صوت چگونه ایجاد می‌شود؟
ارتعاش دو تیغه نازک در حنجره انسان‌ها سبب تولید صوت می‌شود. حنجره خود عقب زبان و بخش بالایی نای قرار دارد. هنگامی که تارهای صوتی به صورت ارتجاعی هستند، حالت کشیده دارند و شکافی بین آن‌ها نمایان است. در هنگامی که بازدم انسان از این شکاف عبور می‌کند، تارهای صوتی به ارتعاش در می‌آیند. این ارتعاش تنها حنجره درگیر نمی‌کند، بلکه سایر اعضای بدن انسان نظیر شش‌ها، دهان، دندان، حلق و حفرههای بینی مرتعش می‌شوند. در نهایت با ارتعاش همه این بخش‌ها، صوت ایجاد می‌شود.آواز سنتی
مکانیسم تنفسی چه نقشی برای تولید صدا دارد؟
مکانیسم تنفسی اکثر انسان‌ها به دو صورت می‌تواند جریان هوا تولید کند.
جریان هوای دم
جریان هوای بازدم
البته در این دو نوع جریان از هوای تنفسی انسان نیز اندام‌های تنفسی، اندام‌های واک ساز و اندام‌های آواساز دخیل هستند.
اندام‌های تنفسی برای فنون صداسازی کدام هستند؟
اندام‌های تنفسی دخیل در صدا سازی عبارتند از: شش‌ها، دیافراگم، نای، نایژه و نایژک‌ها
شش‌ها دو اندام اسفنجی هستند که درون قفسه بدن جای دارند. این دو شش به وسیله دو نایژه به نای متصل هستند.
نایژه‌ها به لوله‌های کوچک تر تقسیم می‌شوند که نایژک نام دارند.
نایژک‌ها هم در حالت عادی و به طور معمول در تمامی شش‌ها پراکنده شده اند.
پرده دیافراگم ماهیچه‌ای است که در قسمت زیرین شش‌ها وجود دارد. این ماهیچه که حالت پرده دارد، قفسه سینه را از شکم به طور کامل جدا می‌کند. شکل این ماهیچه پرده‌ای شکل به صورت قوس است که در قسمت بیرونی آن در هنگام انقباض به سمت بیرون می‌رود و حالت گنبدی شکل به خود می‌گیرد. در این قسمت، حجم قفسه سینه به حدی کم می‌شود که فشار وارد شده به قفسه سینه سبب می‌شود تا شش‌ها به حالت اولیه خود بازگردند. علاوه براین، خاصیت اسفنجی آن باعث می‌شود تا شش‌ها به حالت عادی برگردند. به همین خاطر، فشار هوای درون شش‌ها کمتر از هوای بیرون خواهد بود و در نهایت، هوای بیرون به درون شش‌ها باز خواهد گشت.
نای به گلوی انسان وصل است. لوله‌های نای از حلقه غضروفی تشکیل شده اند و به وسیله بافت ماهیچه‌ای به یکدیگر متصل شده اند.
اندام‌های واک ساز در کجا قرار دارند؟
این اندام‌ها در داخل حنجره واقع شده اند. در این قسمت محفظه‌ای به نام تیروئید قرار دارد که درون آن، تارهای صوتی وجود دارند. تارهای صوتی همان دو پرده ماهیچه‌ای بسیار ظریف هستند که یک طرف آن‌ها به تیروئید اتصال دارد و یک سر دیگر آن‌ها به اری تی نوئید متصل است. اری تی نوئید از دو مثلث غضروفی تشکیل شده است و چرخش این دو غضروف، سبب نزدیک شدن یا دور شدن تارهای صوتی از هم می‌شود و یک سری امواج صوتی بوجود می‌آید. این امواج صوتی تولید شده پس از عبور از حفرههای بینی و دهان، تولید واک می‌کنند.
اندام‌های آواساز شامل چه مجموعه‌ای از اعضای بدن است؟
چاکنای
حفره حلق
حفره دهانی
حفره بینی
خوب است بدانید که تمامی اندام‌های آواساز در بالای حنجره قرار دارند.
چاکنای دقیقا به فاصله بین تارهای صوتی می‌گویند.
دیواره حفره حلق انعطاف پذیر است و حلق در جلو به حفره دهان و بینی، اتصال پیدا می‌کند. (جنس دیواره حلق از ریشه زبان است و ابعاد حلق با جلو یا عقب بردن زبان، کم یا زیاد می‌شود)
انعطاف پذیر ترین و محرک ترین بخش اندام‌های آوا ساز، حفره دهان می‌باشد. کام، ملاز، لثه، زبان، دندان‌ها و لب‌ها، اعضای تشکیل دهنده حفره دهان هستند.
آموزش آواز سنتی
ملاز چیست؟
ملاز همان زبان کوچک است که به صورت زائده در انتهای حلق افراد دیده می‌شود. این زائده گوشتی است و در بخش نرم کام دهان قرار دارد. حرکت بالا و پایین ملاز باعث می‌شود تا راه عبور هوا از طریق حفرههای بینی، دهان و حلق به یکدیگر می‌شود.
کام دهان چیست؟
از پشت دندان‌های بالا تا زبان کوچک، سقف دهان ادامه دارد. بخش پیشین آن، حالت سخت دارد و به همین دلیل به آن سخت کام می‌گویند. بخش جلویی آن نیز نرم و بدون استخوان است که حرکتی ندارد. برخلاف، بخش عقبی که سخت است، بخش جلویی کام، حالت گوشتی دارد و متحرک می‌باشد.
لثه چیست و در کجا قرار دارد؟
پشت دندان‌های بالا را لثه می‌نامند که حالت سخت و استخوانی دارد. شکل این ناحیه به صورت محدب شکل می‌باشد.
سایر اجزای دهان:
یکی دیگر از اجزای دهان، زبان است که نرم و گوشتی می‌باشد. این جزو از بدن، دارای انعطاف و تحرک فراوانی است. این بافت ماهیچه‌ای می‌تواند به تمام جهات بچرخد و نقش مهمی در تولید آوا دارد.
دندان‌های ردیف بالا، ثابت هستند و دندان‌های ردیف پایین نیز به فک پایین اتصال دارند و متحرک می‌باشند. برای فنون صداسازی خوب است بدانید که دندان‌های ردیف پایین بعنوان دندان‌های آواساز شناخته می‌شوند.
پس از زبان، لب‌ها بعنوان مهم ترین اندام آواساز هستند که ساختار ماهیچه‌ای دارند. لب‌ها هم مانند زبان پر تحرک هستند و به کمک آن می‌توانید تا بعضی از آواها (خصوصا مصوت‌های اَ، اِ، اُ، آ، او، ای) را با آن‌ها تولید کنید.
حفره بینی جزو اجزای دهان نیست و در بالای حلق قرار دارد. با پایین آمدن حلق، حفره گلو به حفره بینی متصل می‌شود. با بالا رفتن آن نیز راه عبور هوا از طریق دهان مسدود خواهد شد. دقت کنید که اگر ناحیه عبور هوا از طریق دهان در هنگام ارتعاش تارهای صوتی محدود باشد، هوا از راه حفرههای بینی عبور می‌کند. جالب است بدانید که این مکانیسم صدای شما را با کیفیت جلوه می‌دهد. به این صدا خیشومی می‌گویند.
آموزش آواز سنتی
20 تمرین برای کسب مهارت در فنون صداسازی
1. رطوبت حنجره خود را با تامین رطوبت بدن افزایش بدهید تا گلوی شما خشک نباشد. البته زمان‌هایی که اجرای سنگین دارید، به مراتب باید بیشتر از حالت‌های دیگر، رطوبت گلوی خود را افزایش دهید.
مصرف میوه سبزیجات برای بهبود میزان رطوبت حنجره شما کمک می‌کند. این مواد به دلیل اینکه دارای ویتامین A، C و E هستند، محیط غشای گلو را پایدار و ثابت نگه می‌دارند. همچنین برای مرطوب نگه داشتن رطوبت دهان، می‌توانید در تابستان یا در زمستان، از دستگاه‌های بخار آب می‌توانید استفاده کنید.
2. بکارگیری درست حنجره نه تنها سبب گرفتگی صدا نخواهد شد، بلکه باعث آزاد شدن صدا می‌گردد. برای درک این مفهوم، اگر زیاد اوج می‌گیرید، حداکثر بعد از 24 ساعت باید گرفتگی صدای شما برطرف شود. اگر گرفتگی صدای شما برطرف نشد، یقینا در تمرین خود دچار اشتباه شده اید.
برای مثال، در تمرینات خود به جای اینکه از فریاد استفاده کنید، از صدای آواز برای خواندن استفاده نمایید. چرا که صدای آواز یا صدای سر، همان صدایی است که باز شدن حنجره و اوج گرفتن مناسب است.
3. سختگیری زیادی برای نخوردن حنجره به خرج ندهید. گوشت، ترشیجات، نمک و سایر ادویه‌ها برای بدن شما الزامی و ضروری می‌باشند. پس برای خوردن آن‌ها به خودتان فشار نیاورید و مواد لازم برای رشد و پرورش بدن را در حد تعادل و میانه میل کنید.
در صورت تنظیم نکردن این تعادل، بی شک حنجره‌تان را برای یک آسیب جدی و بزرگ آماده می‌کنید.
4. نسبت به حنجره خود حساس باشید و تاریخ‌هایی را برای مراجعه به پزشک برای بررسی عفونت‌های گلویی که ممکن است شما از آن بی خبر باشید، مشخص کنید.
5. عادت‌های غذایی‌تان را پیدا کنید. چرا که خوردن یک نوع ماده غذایی مشخص برای یک فرد می‌تواند تاثیر مثبت داشته باشد و برای فرد دیگر نیز شاید مضر باشد.
برای مثال، بعضی از افراد با خوردن صدای چرب، بهتر می‌خوانند و بعضی دیگر نیز با همین غذای چرب، دچار گرفتگی صدا خواهد شد. پس برای صدا سازی باید خودتان همه چیز را دریابید.
6. از آب یخ و آب داغ به مقادیر بسیار زیاد استفاده نکنید. اما شما می‌توانید آب ولرم، آب خنک و آب گرم را بنوشید، بدون آن که شاهد گرفتگی گلو یا حنجره باشید.
7. خیلی بهتر است که در فصل زمستان، پیش از تمرین یا بعد از تمرین خوانندگی، به جای تنفس از دهان، از بینی نفس بکشید تا بتوانید هوای گرم را استنشاق کنید. شایان ذکر است که همین نکته ساده اما مهم، حنجره شما را در برابر بیماری‌ها مصون نگه می‌دارد.
8. از مواد غذایی خلط آور یا غذاهای بسیار شور که سبب خشکی دهان می‌شوند، در ساعات پیش از خوانندگی خودداری کنید. همچنین، ترشیجات نیز اسیدهای قوی دارند که باعث خشکی دهان خواهند شد.
9. استراحت حنجره برای اوج گرفتن بسیار ضرورت دارد. برای مثال، اگر تمرینات سنگینی درست چندین ساعت قبل از اجرای برنامه شب دارید، خوب است که ظهر به طور کافی بخوانید به حنجره خودتان استراحت دهید. اما اگر شب اجرا دارید و هیچ تمرینی نکرده اید، استراحت حنجره بر روی صدای شما تاثیر خوبی نخواهد داشت.
10. مراحل گرم کردن صدا را به دقت و مرحله به مرحله انجام دهید. چرا که در صورت اجرای مرحله به مرحله گرم کردن صدا، شاهد پیشرفت صدای خود خواهید بود.
11. یک تمرین برای افزایش نفس این است که قبل از خواب شبانه یا هنگام صبح، چندین نفس عمیق بکشید و کمی نفس‌تان را نگه دارید. تداوم این تمرین به شما کمک می‌کند تا شاهد ازدیاد نفس باشید.
12. برای رفع خش در صدا کافی است تا پیش از خواندن، حنجره خود را گرم کنید. البته اگر با صدای باز فریاد بزنید، فشار زیاد هوایی که به درون دهان شما منتقل شده است، سبب خش دار شدن صدای شما می‌شود.
13. یک تمرین برای رفع گرفتگی صدا، تکرار حرف (رررررررررررررررررررر) به صورت 5 دقیقه به صورت مسلسل وار و در چندین مرحله بدون قطع نفس، تکرار کنید.
14. سعی کنید تا در پایان تمرینات سنگینی که دارید، کمی با صدای پایین بخوانید یا حروف (ر) را تکرار کنید.
15. همچنین برای رفع گرفتگی صدای‌تان می‌توانید حرف (ر) را تکرار کنید.
16. پیدا کردن “کش” به شما کمک می‌کند تا صدای خود را پیدا کنید و درست از همان‌جا به خواندن شروع نمایید. برای مثال، وقتی که فهمیدید صدای شما زیر است. پس سعی نکنید که با صدای بم، آواز خود را شروع کنید.
17. خودتان بهتر از هر فرد دیگر می‌دانید که استعمال دخانیات یا قرار گرفتن در معرض هوای محیط آلوده، می‌تواند زیر و بم صدای شما را تحت تاثیر خود قرار دهد.
18. برای تقویت حنجره و صدای حاصل از آن، خوب است تا فک پایین را به صورت ثابت به سینه بچسبانید. این حالت می‌بایست به گونه‌ای باشد که وزن روی چانه بیافتد.
19. اگر قرار است تا به هنگام اجرا بر روی صندلی بنشینید و بخوانید، باید زاویه سینه با ران، زاویه 90 درجه‌ای باشد.
20. نکته بیستم برای فنون صدا سازی، یک نکته کاملا معنوی است. قبول داشته باشید که تنها خدا است که از همه چیز شما آگاه است و او است که می‌تواند به شما در اجرای موفق کمک کند.